راه طولانی کدام خانه؟

شیر ساخته‏‌ی گرس دیویس، درامی برگرفته از کتاب «راه طولانی خانه» نوشته‎ی سارو برایرلی است. سارو همان کودک خیابانی فیلم، داستان زندگی خود را به نگارش در آورده است. او به همراه مادر، خواهر و برادرش در فقر مطلق زندگی می‎کند. تا این که دست تقدیر او را در دامان خانواده‎ای استرالیایی قرار می‏‌دهد. فیلم از کودکان خیابانی می‎گوید. از فقر و کار اجباری آن‏‌ها. از سوءتغذیه و نبود بهداشت و آموزش و سوء استفاده‎هایی که از آن‎ها می‎شود. سازندگان فیلم کمپینی را برای حمایت از این کودکان تشکیل داده‎اند تا بتوانند آن چه را می‎گویند به سمت عمل بکشانند.

در فیلم دو دنیا می‎بینیم. دنیاهایی کاملا متفاوت. دنیایی که سارو در آن به دنیا آمده و دنیایی که در آن رشد می‎کند. هر دوی این دو محیط با همه‎ی تمایزات و حتی تضادها در درون سارو جای گرفته و ما از منظر او به داستان نگاه می‎کنیم. سارو همان شیر است و ظاهری شیرگونه نیز دارد. فیلم سعی دارد عواطف و احساسات سارو را با موسیقی برجسته‎ی خود و ادغام تصاویر گذشته و حال ترسیم کند و از دیالوگ، بجا استفاده کند. البته به وضوح در نیمه‎ی دوم خود افت می‎کند و آن حس و حال کودکی سارو در هند را ندارد. شاید بهترین بازی فیلم از آن ساروی خردسال با بازی «سانی پاوار» باشد.

پناه آوردن سارو از هند، مستعمره‎ی قدیم بریتانیای کبیر، به استرالیا، بخشی از دنیای جدید که بریتانیا آن را بنا نهاد، خود طنز تلخی در باطن دارد. می‎بینیم که برای ورود او به تمدن «خانم سود» به او آداب غذا خوردن انگلیسی را می‎آموزد. زبان انگلیسی یاد می‎دهد و در نهایت هم می‎بینیم که او در همان روزهای اول ورود به خانواده‎ی جدید کریکت بازی می‎کند. تمام المان‎هایی که استعمار انگلیس به مردم هند دیکته کرد را از منظر خود استعمارگر می‎بینیم. و از این منظر شاید باید تمام کودکان هندی زیر قیمومیت بریتانیایی‎ها در آیند تا خوشبخت شوند

بخش اول فیلم شباهت زیادی به جریان سینمای اجتماعی هند دارد. داستان و وقایع و فضاهای آن شباهت زیادی به سلام بمبئی! اثر «میرا نایر» دارد. جنسی از سینمای هند که کمتر برای ما آشناست و به بیان فقر و فلاکت طبقه‎ی محروم هند با نگاهی واقع‎گرایانه می‎پردازد. از توصیف‎های مبالغه‎آمیز قهرمانانه به دور است و انسان‎ها را در زنجیر سرنوشت مشقت‎بار خود تصویر می‎کند. اما سارو با وجود این که مانند کاریشنا در سلام بمبئی! از خانه و خانواده به دور می‎افتد، تنها و بی‎پناه می‎ماند و دست آخر سر از دارالتادیب در‎می‎آورد؛ اما اینجاست که اقبال به او روی می‎آورد و سرنوشتی متفاوت با کریشنا پیدا می‎کند.

خانواده‎ای استرالیایی او را به فرزندی قبول می‎کند. او به دنیایی جدید راه می‎یابد. گویی به سیاره‎ای دیگر سفر کرده. انگار در میان بهشت فرو آمده است. خانواده‎ای مهربان که به او توجه می‎کنند. حال تمام امکانات مدرنی که حتی از دیدن آن‎ها محروم بود، را دارد. او حالا دیگر دوری از خانواده‎ی خود را حس نمی‎کند.

بعد از مدتی زوج استرالیایی کودک دیگری را نیز به فرزندی قبول می‎کنند. منتاش به اندازه‎ی سارو خوش‎شانس نبوده. مشکلات جدی از کودکی پر رنج خود همراه دارد که تا آخر عمر همراه اوست. اما او تنها مهاجری نیست که چنین مشکلاتی دارد. خود سارو هم درگیر گذشته‎ی خود است. بحرانی که در جوانی به سراغ سارو آمده و باعث شده‎ آینده‎ی درخشان او به مخاطره افتد. شخصیت او چیزی است که در کشور میزبان شکل گرفته و همیشه ممنون آن است. ولی غریزه‎ای در درون وی زبانه می‎کشد و او را به اصل خود فرا‎می‎خواند. چیزی که تنها خاطره‎ای از آن باقی‎مانده.

پناه آوردن سارو از هند، مستعمره‎ی قدیم بریتانیای کبیر، به استرالیا، بخشی از دنیای جدید که بریتانیا آن را بنا نهاد، خود طنز تلخی در باطن دارد. می‎بینیم که برای ورود او به تمدن «خانم سود» به او آداب غذا خوردن انگلیسی را می‎آموزد. زبان انگلیسی یاد می‎دهد و در نهایت هم می‎بینیم که او در همان روزهای اول ورود به خانواده‎ی جدید کریکت بازی می‎کند. تمام المان‎هایی که استعمار انگلیس به مردم هند دیکته کرد را از منظر خود استعمارگر می‎بینیم. و از این منظر شاید باید تمام کودکان هندی زیر قیمومیت بریتانیایی‎ها در آیند تا خوشبخت شوند.

خروجی این سیستم نیز سارویی است که زبان هندی نمی‎داند و طرفدار تیم کریکت استرالیاست. او نمی‎تواند با هم‎کلاسی‎های هندی خود ارتباط درستی برقرار کند. او خود را یک استرالیایی می‎داند و اینجا آغاز نمایان شدن بحران درونی اوست. بحرانی که گریبان مهاجران کشورهای کمتر توسعه یافته به کشورهای مدرن را می‎گیرد. بحران هویت. اما فیلم در این مفهوم فرو نمی‎رود و درام زندگی سارو را غلیظ می‎کند. شیر را می‎توان نگاه یک میزبان غربی به مهاجران دانست. نگاهی که در باطن قصه‎ی اصلی پنهان شده ولی آن قدر غلیظ است که می‎توان آن را کاملا دریافت.