نقد و رمزگشایی انیمیشن دیرین دیرین

انیمیشن دیرین دیرین، انمیشین کوتاه 70 دقیقه ای است که به صورت روزانه در شبکه مجازی و صدا و سیما پخش می شود. این انیمیشن به کارگردانی آقای «ابوالحسنی» صداپیشگی آقای «علیمردانی» و کارتون آقای «درخشی» به نقد رفتارهای غلط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی با چاشنی طنز می پردازد.

مزایا و ضعف های انیمیشن دیرین دیرین

دیرین دیرین نیز مانند هر مجموعه دیگری دارای ویژگی های خوب و بدی است که در ادامه به آن اشاره می شود.

الف-مزایای انیمیشن

مزایای این انیمیشن به طور آشکاری به معایب آن می چربد، برای همین ابتدا به مزایای آن پرداخته می شود. ویژگی هایی که موجب اقبال هر چه بیشتر مردم به آن شده است.

1. کوتاهی انیمیشن

این روز ها مردم بر اثر امور روزانه زندگی، وقت و حوصله کافی برای دیدن کلیپ های بلند را ندارند. کارگردان باهوش این انیمیشن به خوبی این موضوع را درک کرده و انیمیشن را در قسمت های هفتاد ثانیه ای منتشر کرده است. همین موضوع با توجه به انتشار آن در فضای مجازی، سبب شده است که این کلیپ، سریع دانلود شده و دست به دست شود و حوصله کسی از طولانی بودن آن، سر نرود.

2. نمک انیمیشن

انیمیشن بدون اغراق، بامزه و گاه خیلی بامزه است و شخصیت های بانمکی هم دارد که هر کدام -مخصوصا شخصیت «وی»- ویژگی های مخصوص به خود را دارند. با وجود کوتاهی قسمت های انیمیشن، داستان ها خیلی دلنشین شکل می گیرند و  بازتاب پیام های مخاطبان، نشان از تأثیر گرفتن آنان از این مجموعه دارد. بی تردید، نقش دوبلور در بامزه و جذّاب شدن شخصیت ها و انیمیشن دیرین دیرین، غیر قابل انکار است.

3. وجود یک قهرمان خردمند

در این انیمیشن، شاهد شخصیتی به نام «وِی» هستیم که فرد خردمند و باهوشی است و به همه کمک می کند. او نقطه اتّکای مردم است و آنان از وی نصیحت خواسته و کمک می گیرند. متاسفانه در بعضی از انیمیشن های ایرانی، وجود «همیشگیِ» یک قهرمان «مورد اعتماد» و به اصطلاح «تو دل برو» خالی است. خصوصا اگر فضای انیمیشن، فضای بافت شهری و تبار و نسل قدیمی ایران زمین باشد که در این مواقع به هیچ عنوان نباید -هر چند به هدف خنداندن- همه آنها که پدران ما هستند «احمق» نشان داده شوند بلکه باید فرد یا افراد باهوش و خردمندی در میان آنها باشد. ضمن اینکه این شخصیت های خوب، قهرمان مخاطب می شوند و مخاطب سعی می کند، آنها را الگو قرار دهد. انیمیشن هایی مانند «شکرستان» باید به این سمت بروند.

بعضی به این قسمت نقد وارده کرده‌اند که نشان دادن وجود تنها یک نفر خردمند در میان پیشینیان ما و احمق نشان دادن بقیه توهین بزرگی به آنها و به ملّت ما است. شاید نویسنده دیرین دیرین بتواند با وارد کردن یا پررنگ کردن شخصیت های مثبت دیگر، کمی وزنه افراد فهیم را سنگین تر کند.

4. استفاده به جا از فضای زمان قدیم

این استفاده در انیمیشن با تأیید همراه شده و لباس های سنّتی و فرهنگ قدیمی ایرانیان مورد مذمّت قرار نگرفته و به خودی خود، تبلیغ فرهنگ بومی محسوب می شود. هر چند، اشاره مستقیمی به این موضوع ندارد.

5. پیام های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مفید

پس از اینکه انیمیشن، حائز چهار مؤلفه بالا شد، آماده است که به سراغ نقد کاستی های جامعه برود. مطالبی مانند حفظ محیط زیست، فرهنگ رانندگی، وصل شدن به فاضلاب شهری، تربیت صحیح فرزندان از جمله دهها مباحث مفیدی است که در این مجموعه در قالب طتز بیان شده است. این انیمیشن -هر چند کمتر- وارد حوزه سیاست شده و به نقد مسئولان می پردازد. دوشنبه ها، روزهایی است که دیرین دیرین با عکس فلفل و تیتر قرمز، شروع می شود و مباحث تندی را بر علیه بعضی سیاست های مسئولان مطرح می کند. پخش قسمت هایی درباره انتخابات از سری قسمت های سیاسی است.

6. استفاده از فضای مجازی

دیرین دیرین، هر روز (به جز جمعه ها) در یک کانال تلگرامی پخش می شود و بدون وجود این کانال، این همه امکان دیده شدن نداشت. زیرا جمعیتی که وقت نمی کنند یا به چشمشان نمی خورد که از صدا و سیما دیرین دیرین را تماشا کنند، هم کم نیستند.

7. ایجاد فضایی برای انتقادات و پیشنهادات

در کانال تلگرامی دیرین دیرین، همیشه محلّی برای ارائه نقدهای بینندگان به دست اندر کاران این برنامه وجود دارد. گزیده ای از این نقد ها تا مدّتی در کانال هم منتشر می شد. نقدهای بینندگان به بخش تولید، فرستاده می شود. بقیه انیمیشن ها باید از این قابلیت، استفاده کنند و از آن در مسیر بهبود برنامه، بهره ببرند.

ب-ضعف های انیمیشن

دیرین دیرین دارای نواقصی است که در صورت رفع شدن، می تواند به یک مجموعه عالی ارتقا یابد. بعضی از آن در ادامه، مورد اشاره قرار می گیرد.

1. پیام های تبلیغاتی

این مجموعه برای اینکه بتواند خرج خود را دربیاورد، قسمت هایی را بر اساس سفارش های شرکت ها و نهاد ها(اسپانسر ها) می سازد. این قسمت ها حاوی پیام های مختلفی در تبلیغ کالا ها و خود این شرکت هاست. تبلیغ آبمیوه و شرکت های هواپیمایی از این جمله است. همانطور که روشن است، این قسمت ها از هدف اصلی انیمیشن که نقد کاستی های جامعه است به کلّی دور افتاده است. این نقد، مستقیما گریبان مسئولان و نهادهایی را می گیرد که از این مجموعه و مجموعه هایی را که به هدف یاد شده می پردازند، حمایت نمی کنند تا آنها مجبور به چنین کارهایی شوند. حتّی گاهی دل مخاطب، برای یک قسمت که تبلیغاتی نباشد، تنگ می شود!

2. محتواهای قابل تأمل

اتفاق افتاده است که در این مجموعه، مفاهیم اشتباه یا ناقصی ارائه شده است. مثلا در یک قسمت، «وی» مرز بین ایرانیان و خارجی ها را با عصا برمی دارد که اشاره به توافق برجام دارد و همزمان با آن هم هست. او به مردم می گوید که بروند و از آنها یاد بگیرند. در ضمنِ این قسمت، تنبلی ایرانیان و پرکاری خارجی ها نشان داده می شود. روشن است که این مفهوم به این کلّیت صحیح نیست و گر نه باید بحث «تولید ملّی» بی ارزش باشد. تبعیت محض از غربی ها، خطرات زیادی برای اقتصاد ایران دارد. مثلا سبب تنبلی ایرانیان می شود یعنی دقیقا چیزی که این قسمت از انیمیشن به دنبال نقد آن بود.

3. جهت گیری های بیجا

گاهی جهت گیری هایی در بعضی از این قسمت ها مشاهده می شود که سر جایش بیان نمی شود. به عنوان مثال، نقد دولت قبل حتّی در قسمت هایی که ارتباطی به این موضوع ندارد. در قسمت «شیشلیک» گوینده می گوید: «حالا این خوبه! دیده شده که بعضی فرماندارای دوره های قبل، هشت لیک، نه لیک به بالا دوست داشتند.» کاری به این نداریم که واقعا کدام دولت و مسئولان، بهتر بوده اند و شاید حرف انیمیشن هم صحیح باشد اما سخن در این است که فعلا باید نقد آنچه را که واقع شده و ثابت است، انجام داد. به بیان دیگر، انیمیشن نباید «بیجا» عقیده خودش را به مخاطب تحمیل کند مگر اینکه موضوع اصلی آن قسمت باشد یا در قسمت های قبلی ثابت شده باشد.

4. عدم تنوع در شخصیت ها

درست است که سه شخصیتی که در عکس مشاهده می شود، واقعا خوب با «وی» مَچ شده اند و نباید حذف شوند اما واقعا نیاز به آوردن شخصیت های دیگر برای ایجاد تنوع در انیمیشن، احساس می شود. مدّتی، شخصیت های دیگری مانند «شه and شه» «مشکونج» «شاکنج» «وازِر» و.. اضافه شدند اما به طور ناگهانی و به علت نامعلومی حذف شدند. بعضی از این شخصیت ها مانند «شه and شه» نمک خاصی نداشتند اما دلیل حذف بقیه معلوم نیست. انیمیشن باید درباره طرّاحی شخصیت های جدید، فکری بکند و آنها را گاهی در داستان، دخالت دهد. البته مدتی است که شخصیت دیگری به نام «اویه!» با پیراهن سبز اضافه شده که بامزه هم هست و این جای امیدواری در این موضوع دارد.

 5. تصریح در پیام

این مورد به عنوان پیشنهاد مطرح می شود و آن اینکه به چیزی به عنوان پیام انیمیشن تصریح نشود بلکه داستان انیمیشن طوری باشد که مخاطب خودش پیام را درک کند که بلیغان گفته اند: «الکنایة ابلغ من التّصریح». انیمیشن های جدید مانند «کدو بدو» باید این شیوه را پی بگیرند.

6. دگرگون کردن کلمات

یکی از رویه های ثابت انیمیشن، تغییر و تبدّل کلمات و افعال برای بامزه شدن آن است. استفاده از کلماتی مانند «تازَد» به جای «تازه کند» و… از این قبیل است. اگر چه تا حدودی به این امر، دست یافته و انیمشین، بامزه تر شده ولی این کار به قیمت خراب تر شدن زبان متداول بین کودکان و نوجوانان تمام می شود. خصوصا در این زمانه که با گسترش فضای مجازی و عدم حوصله کاربران از استفاده از الفاظ کامل و صحیح، زبان متداول در لسان مردم، متاسّفانه تخریب شده است. انیمیشن باید راههای دیگری برای بامزه تر شدن استفاده کند. البته در یک قسمت، این نوع صحبت کردن برخی از جوانان، نقد شد و این جای امیدواری دارد.