نقد و رمزگشایی فیلم The Stoning of Soraya M. 2008(سنگ ثریا)

خلاصه داستان
Stoning of Soraya M نام فیلمی به کارگردانی سیروس نورسته محصول ۲۰۰۸ آمریکا است. این فیلم بر پایه کتابی به همین نام (۱۹۹۴) نوشته فریدون صاحب جم ساخته شده و ماجرای آن در سال ۱۹۸۶ در ایران اتفاق می‌افتد.
شهره آغداشلو در نقش زهرا و جیم (جیمز) کاویزل در نقش خبرنگار فرانسوی ظاهر شده‌اند. تهیه‌کننده اصلی این فیلم، کمپانی «ام‌پاورپیکچرز» است و فیلمنامه آن را سیروس نورسته به همراه همسر خود بتسی گیفن نورسته نوشته‌است. نورسته در مصاحبه‌ای گفته که Stoning of Soraya M را در منطقه خاورمیانه ساخته، اما به کشور آن اشاره‌ای نکرده‌است. به گفته آغداشلو فیلم در اردن فیلمبرداری شده.[۱]
فیلمنامه Stoning of Soraya M را بتسی نورسته همسرش نوشته که وی هم فارغ‌التحصیل فیلمنامه نویسی از دانشگاه میامی است. علاوه بر شهره آغداشلو و جیم کاویزل، پرویز صیاد، ویدا قهرمانی، نوید نگهبان، علی پورتاش و محمد یزدانی نیز در این فیلم بازی دارند. نقش ثریا را نیز بازیگر جوانی به نام مژان مارنو ایفا می‌کند.
داستان Stoning of Soraya M از اینجا شروع می شود که روزنامه نگاری فرانسوی در سفرش به روستایی می رسد و اتومبیلش را برای تعمیر به هاشم، مکانیک روستا می دهد. توقف روزنامه نگار فرانسوی در روستا فرصتی است تا او با یک ماجرای هولناک مواجه شود؛ زنی به نام زهرا به محض دیدن روزنامه نگار او را به خانه خود دعوت می کند و از او می خواهد پای حرف هایش بنشیند. از این نقطه فیلم وارد یک فلش بک می شود و داستان در گذشته روایت می شود و خواهر زاده زهرا “ثریا” در مرکز این ماجرا قرار دارد.

شوهر ثریا که یک زندان بان است قصد تجدید فراش دارد اما چون توانایی پرداخت هزینه هر دو زن را ندارد به ثریا پیشنهاد طلاق می دهد، ثریا وقتی حق و حقوقش را مطالبه می کند مرد نمی پذیرد و با کدخدا وروحانی ده تبانی می کند، نقشه از این قرار است که ثریا را به خانه هاشم برای کلفتی می فرستند، مردی که زنش را از دست داده و به همراه فرزند ناشنوایش زندگی می کند و این ویژگی ها موقعیت را برای متهم شدن ثریا به رابطه با هاشم فراهم می کند.

شوهر ثریا با همدستی کدخدا و ملای ده به زن بی گناه اتهاماتی را نسبت می دهند که در نهایت به سنگسار شدن ثریا منجر می شود ؛هرچند سیروس نورسته ادعا کرده که این فیلم براساس یک واقعیت ساخته شده اما مسائلی که در این فیلم وجود دارد این ادعا را رد می کند، هر چند در این مجال اندک فرصتی برای طرح همه این مسایل وجود ندارد، به هر حال قضاوت نهایی بر عهده خوانندگان است.

Stoning of Soraya M کپی نابرابر با اصل

در Stoning of Soraya M وقتی زن هاشم می میرد، زنان ده به خانه او هجوم می برند و ماترک زن هاشم را غارت می کنند اما “ثریا منوچهری” که نماد بیداری زنان است، آن ها را از این کار نهی می کند و می گوید:

– هنوز جنازه مرده روی زمینه اونوقت خونه اش رو غارت می کنید؟

این صحنه در عین تاثیر گذار بودنش  قبلا در فیلم “زوربای یونانی” به تصویر کشیده شده بود و می توان ادعا کرد؛ این سکانس رقت انگیز را برای متاثر کردن هر چه بیشتر بیننده در “سنگسارثریا” وارد کرده اند. کارگردان زوربای یونانی در سکانسی نشان می دهد که چگونه در حالی که جسد یک پیرزن روی تخت خوابش افتاده زن های روستایی به سمت خانه او هجوم می آورند و اموال او را به غارت می برند و حتی با یکدیگر بر سر تصاحب اموال کشمکش می کنند.

“سیروس نورسته” ادعا کرده که این اثر را بر اساس یک داستان واقعی ساخته است اما کسانی که فیلم زوربای یونانی را دیده اند یا رمان آن را که به قلم “نیکوس کازانزاکیس” نوشته شده است خوانده اند به راحتی می توانند قضاوت کنند که آیا این سکانس با اقتباس از زوربای یونانی ساخته شده است یا نه، ضمنا بد نیست بدانید، بخشی از داستان “زوربای یونانی” راجع به زنی پاکدامن است که مردان هوسباز ده به او تهمت انحراف می زنند و او را در نهایت در میدان روستا به قتل می رسانند. ( پیدا کنید شباهت ها را…)

اتهامات فمینیستی به قوانین اسلامی

ماجرای فیلم “Stoning of Soraya M” از یک ادعای فمینیستی آب می خورد؛ ادعای تبعیض جنسیتی در شرع اسلام و جامعه ایران، و همین توهم را فمینیست ها آنقدر آب و تاب داده اند که جز خودشان کس دیگری باور نمی کند. ادعایی که در قوانین و شریعت اسلامی از آن خبری نیست و بیشتر ساخته و پرداخته ذهن خیال پرداز آنهاست ، از بین نکته های فراوانی که در این فیلم ادعا شده و می شود درباره اش گفت و نوشت یک نکته را متذکر می شوم؛ در جایی از فیلم “کدخدا ابراهیم” ادعایی عجیب را مطرح می کند و به ثریا می گوید:

– وقنی مردی اتهامی به زنش می زنه این وظیفه زنه که بی گناهی خودش رو اثبات کنه. قانون شرع این طور می گه. حتی در موردی که زنی از شوهرش شاکی باشه باز هم اثبات ادعا بر عهده زنه. می فهمی؟!

همه کسانی که ذره ای از قانون مجازات اسلامی اطلاع داشته باشند می دانند که هر کسی ادعایی را در محکمه اسلامی مطرح می کند موظف است خودش برای اثبات حرفش سند و مدرک ارائه کند و این نکته هیچ ارتباطی به جنسیت فرد ندارد و در تهمت بستن های بدون سند و مدرک ، فرد در مقابل قانون مسئول است تا جایی که در تهمت بستن به نوامیس، کیفرهایی مانند مجازات شلاق پیش بینی شده و به این ترتیب اهرم های بازدارنده ای برای این مسائل قرار داده شده است. ضمنا شریعت اسلام مقرراتی وضع کرده که معمولا اثبات رفتارهای منافی عفت غیر ممکن می شود؛ مثل این که چهار شاهد مرد باید به صورت یکجا و در یک مجلس، به عمل خلاف عفت شهادت بدهند و شهادت جدا جدا به طوری که شائبه تبانی های بعدی به وجود بیاید مردود است.

در این گونه پرونده ها قاضی موظف است فرد اتهام زننده را بازجویی کند، قسم بدهد و در صورتی که فرد نتواند ادعایش را اثبات کند با او به بد ترین صورت برخورد می شود و حق “شهادت دادن” که یکی از حقوق شهروندی در جامعه مسلمین است، برای همیشه از او سلب می شود این ماجرا مثنوی هفتاد من کاغذ است که بهتر است در صفحه سینمایی خیلی پاپی آن نشویم.

* یک شرکت نظامی؛ حامی مالی سنگسار ثریا!

سعید کریمی منتقد سینما و کارشناس مسائل استراتژیک در نقد این فیلم گفت: تهیه‌کننده این فیلم هر چند در ظاهر کمپانی «ام‌پاورپیکچرز» است اما بودجه این فیلم را یک شرکت نظامی خصوصی به نام «بلک واتر» تقبل کرده است!

وی اظهار داشت: اینکه یک شرکت نظامی هزینه 5 میلیون دلاری ساخت این فیلم را تقبل کرده، جالب توجه و قابل تامل است! از همین جا می توان به اهمیت ساخت این فیلم ضد ایرانی-ضد اسلامی برای محافل سیاسی، فرهنگی و نظامی آمریکا و غرب پی برد.

بررسی داستان فیلم
در این فیلم، ثریا که شوهر دارد به زنا متهم می شود و علی (شوهر ثریا) و هاشم (از اهالی ده) بر زنای ثریا با هاشم شهادت می دهند و ثریا به جرم زنای محصنه (زن شوهردار) به سنگسار محکوم می شود.

نویسنده داستان فیلم مدعی است سنگسار ثریا بر اساس قوانین اسلام انجام شده لذا برای بررسی صحت ادعای نویسنده، موارد زیر را بررسی می‌کنیم:

الف- تعریف زنا: زنا عبارت است از جماع مرد با زنی که بر او حرام است. [۲][۳]

اگر مرد زناکار همسر داشته باشد می‌گویند این مرد زنای محصن انجام داده و اگر زن زناکار شوهر داشته باشد، می‌گویند زنای این زن، زنای محصنه است.[۴]

زنا به دو راه ثابت می شود:[۵]

اول: شخص 4 بار اقرار کند و بگوید من زنا کردم و مفهوم زنا را بداند و بگوید می‌دانستم این کار حرام است اما آن را انجام دادم. [۶][۷]

دوم: شهادت 4 مرد عادل عاقل بالغ با شرایطی که در ذیل می‌آید.

در این فیلم جرم زنا، از راه شهادت ثابت می شود. قبول شهادت شهود، شرایطی سختی دارد و اگر یکی از شهود، یکی از این شرایط را نداشته باشد، هر چهار شاهد به جرم تهمت زنا (به زن یا مرد) به حد قذف محکوم می‌گردند و شلاق زده می‌شوند. قذف[۸] یعنی متهم کردن یک نفر به زنا یا لواط[۹]. کسی که تهمت می‌زند و 4 شاهد نداشته باشد 80 ضربه شلاق زده می‌شود.

ب- شرایط قبول شهادت شهود[۱۰] عبارت است از:

اول: شاهدها باید 4 نفر باشند در حالی که در فیلم 2 نفر شهادت می دهند. اگر شاهدها کمتر از 4 نفر باشند، به جرم تهمت زدن به زن شلاق زده می‌شوند[۱۱]

دوم: شاهد باید عادل باشد و عدالت شاهد باید اثبات شده باشد و در صورتی که عدالتش محرز نباشد شهادتش پذیرفته نمی‌شود. اگر 3 نفر عادل شهادت دهند و نفر چهار عدالتش احراز نشود، هر 4 نفر به جرم تهمت زدن به زن شلاق زده می‌شوند

در این فیلم علی (شوهر ثریا) یکی از شهود است و اعمالی را انجام می‌دهد که بر فسق او دلالت می‌کند لذا شهادتش پذیرفته نیست.

سوم: شاهد باید عاقل و بالغ باشد و شهادت کسی که هنوز به بلوغ نرسیده پذیرفته نیست. در فیلم ابتدا به دنبال شهادت پسر هاشم می روند که بالغ نیست و بچه است و علی الظاهر از نظر عقلی هم مشکل دارد.

چهارم: شهادت شهود باید روشن و بدون ابهام و مستند به مشاهده باشد و شهادت حدسی معتبر نیست‌.[۱۲] لذا 4 شاهد باید دخول مرد در زن را به چشم ببینند و شهادت بر اساس اینکه من در فیلم و عکس دیده‌ام معتبر نیست. اگر 3 شاهد بگویند ما دخول را به چشم دیده‌ایم اما نفر 4 ام بگوید در فیلم یا عکسی که از آن تهیه شده دیده‌ام و بر اساس آن شهادت می‌دهم، هر 4 نفر به جرم تهمت زدن به زن شلاق زده می‌شوند همچنین اگر نفر 4 ام بر اساس حرف 3 نفر دیگر حدس بزند که این اتفاق افتاده هر 4 نفر به جرم تهمت زدن به زن شلاق زده می‌شوند.

در فیلم سنگسار ثریا، شهود به مسائلی مانند خوابیدن ثریا به خاطر سردرد و خندیدن ثریا در هنگام صحبت با هاشم شهادت می‌دهند، که ربطی به عمل جنسی بین زن و مرد ندارد.

پنجم: هرگاه شهود خصوصیات مورد شهادت را بیان کنند این خصوصیات باید از لحاظ زمان و مکان و مانند آنها اختلاف نداشته ‌باشند.[۱۳] در صورت اختلاف بین شهود، علاوه بر اینکه زنا ثابت نمی‌شود شهود نیز به حد قذف محکوم می‌گردند و شلاق زده می‌شوند. مثلا اگر 3 نفر از شهود بگویند ما زن را در حال زنا و بر روی تخت دیدیم و نفر 4 ام بگوید او را در حال زنا بر روی زمین دیدم، هر 4 نفر به جرم تهمت زدن به زن شلاق زده می‌شوند.

در این فیلم علی (شوهر ثریا) به خندیدن و کشیده شدن دست ثریا به دست هاشم شهادت می‌دهد و هاشم هم به خوابیدن ثریا به خاطر سردرد. یعنی مورد شهادت از نظر زمان و مکان و موضوع متفاوت است.

ششم: شاهدها باید جرم را همزمان مشاهده کرده باشند [۱۴]و مثلا اگر 3 نفر بگویند ما صبح دیدیم این زن زنا می‌کرد و نفر چهارم بگوید من بعد ازظهر دیدم که این زن زنا می‌کرد هر 4 نفر به جرم تهمت زدن به زن شلاق زده می‌شوند.

هفتم: شهود باید همزمان شهادت دهند[۱۵] و اگر 3 نفر با هم نزد قاضی بیایند و شهادت دهند و نفر 4 ام کمی دیرتر برای شهادت نزد قاضی برسد و شهادت دهد، هر چهار نفر شلاق می‌خورند

هشتم: تمام کیفیات و جزئیات شهادت چهار شاهد باید مطابق هم باشد [۱۶]و اگر مثلا یک نفر یا دو نفر از مکان و زاویه متفاوتی خبر دادند جرم اثبات نمی شود.

نهم: شهود باید از روی اختیار آمده باشند و هیچ اکراهی در کار نباشد.در حالی که در این فیلم هاشم به خاطر تهدید شدن خودش و فرزندش، شهادت می‌دهد.

دهم: شهادت آنها باید اینگونه باشد که عمل زنا را طبق اصطلاح فقهی (کالمیل فی المکحله)[۱۷][۱۸]دیده باشند یعنی همان گونه میله سرمه ‌دان در سرمه‌دان قرار گرفته. لازم به توضیح است که جماع پیش هم خوابیدن زن و مرد نیست بلکه همان‌گونه که میله سرمه‌دان داخل سرمه‌دان وارد می‌شود، شهود باید شهادت دهند به مانند قرار گرفتن میله در سرمه‌دان، دخول راه دیده‌اند.

با توجه به شرایطی که ذکر شد (دیدن مانند قرار گرفتن میله سرمه‌دان در داخل سرمه‌دان) به این نتیجه می‌رسیم که محقق شدن شرایط زنا برای شهود تقریبا غیر ممکن است[۱۹]، چون هیچ زن و مرد عاقلی این کار را (خصوصا با شرط آخر) در مقابل 4 نفر عادل که عدالت آنها اثبات شده، انجام نمی‌دهند.[۲۰]

از طرفی شهادت هاشم (از اهالی ده) بر علیه ثریا (زن علی) پذیرفته نیست چون در این حالت خودش زانی است و شهادت زانی (مرد زناکار) بر علیه زانیه (زن زنا کار) قبول نمی‌شود و در صورتی که 4 شاهد نیاورد خودش به جرم تهمت به زن، شلاق زده می‌شود. قرآن در سوره نور آیه 4 [۲۱] در مورد افرادی که به زنان شوهر دار تهمت می زنند و 4 شاهد نمی آورند می گوید: وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصنَاتِ ثمَّ لَمْ یَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِینَ جَلْدَةً وَ لا تَقْبَلُوا لهُمْ شهَادَةً أَبَداً وَ أُولَئک هُمُ الْفَاسِقُونَون کسانى که زنان پاکدامن را متهم مى کنند سپس چهار شاهد (بر ادعاى خود) نمى‌آورند آنها را هشتاد تازیانه بزنید، و شهادتشان را هرگز نپذیرید، و آنها فاسقانند.

اثبات زنا شرایط دیگری هم دارد. مثلا اگر تمام شرایط بالا محقق شود ولی زناکار بگوید هنگام انجام این کار به همسرم دسترسی نداشتم (مثلا همسرم در شهر دیگری یا در زندان بود) یا همسرم (به دلیل اعتیاد) توانایی همبستری را نداشت، سنگسار نمی‌شود[۲۲] و فقط تعزیر می‌گردد. [۲۳]

سنگسار در ایران
با توجه به شرایط سختی که برای اثبات زنا وجود دارد چرا بعضی در ایران سنگسار شده‌اند؟

بررسی نمونه‌ها نشان می‌دهد که فاش شدن برخی زناها، به این دلیل بوده که دختر یا زن، باردار شده و شکایت دختر یا زن باعث شده تا پدر بچه به زنا اعتراف کند و جرم از راه اقرار ثابت شود[۲۴]

ازدواج پاکدامن با زناکار حرام است
در صورتی که زنای یک نفر ثابت شود (و به مجازاتی مثل شلاق محکوم شود)، زنان و مردان مومن (که این موضوع را می‌دانند) حق ندارند با او ازدواج کنند و فقط افراد زناکار می‌توانند با زناکار ازدواج کنند.

قرآن در سوره نور آیه 24 در مورد زنان و مردان زناکار می‌فرماید:الْخَبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَالْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ یعنی زنان خبیث و ناپاک (زنان زناکار) از آن مردان خبیث (مردان زناکار) و ناپاکند، و مردان ناپاک نیز تعلق به زنان ناپاک دارند.[25]

قرآن در مقابل در مورد زنان و مردان پاکدامن می‌گوید: وَالطَّیِّبَاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَالطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبَاتِ [26] یعنی زنان طیب و پاک به مردان طیب و پاک تعلق دارند، و مردان پاک و طیب از آن زنان پاک و طیبند.

یکی از دلایل این حکم که پاکدامن نباید با زناکار ازدواج کند، تنبیه زناکار و برای روشن شدن زشتی این عمل است.

جمع بندی:

1. اگر داستان فیلم مطابق واقع باشد و سنگسار ثریا در روستای کوهپایه روی داده باشد، افرادی که در قتل ثریا دخالت داشته‌اند(علی شوهر ثریا، حسن روحانی ده و ابراهیم کدخدای ده)، محکوم به قتل عمد هستند و علاوه بر قصاص باید به خاطر نسبت ناروا به ثریا، حکم قذف بر آنها جاری شود. سایر افراد اگر فریب خورده باشند، حکم مشارکت در  قتل غیر عمد را در مورد آنها اجراء می‌شود.
2. فیلم سنگسار ثریا مواردی را به اسلام نسبت می دهد که در اسلام وجود ندارد و به عبارتی فیلم پر است از دروغهایی که به اسلام نسبت داده می‌شود.
3. اسلام به دنبال افشای رابطه جنسی که خارج از چارچوب شرع باشد، نیست و شرایط سختی را برای شهود قرار داده تا این موضوع مخفی بماند
4. فیلمهایی از این دست، به دنبال متزلزل کردن اعتقاد جوانان اسلام است و تلاش می‌کنند تا با نسبتهای دروغ، جوانان فریب دهند و به اسلام بدبین کنند

به هر حال فیلم “سنگسار ثریا ” روایتگر یک نظام مردسالارانه است. “سیروس نورسته” کارگردان ساکن امریکا با نشان دادن “روستای کوهپایه” به خیال خودش نمادی از جامعه و حکومت ایران را به تصویر کشیده که در آن حقوق زن ها لگدکوب می شود، زن ها همیشه مجبور به سکوت می شوند و مردهایشان تمام قوانین را به نفع خود تصویب و اجرا می کنند (این همان حرفی است که فمینیست ها بر زبان می آورند).

فیلم “سنگسار ثریا” در کل اثری است که از واقعیت های جامعه ایرانی فاصله دارد، بیان تصویری و کلامی اثر شعاری است و از صداقت و حسن نیت سازندگانش خبری نیست.

این فیلم با بازی کردن با احساسات بیننده اش، سعی در فریب دادن و متاثر کردن او را دارد، تحریف قوانین و مقررات جزایی و احکام دین روشی است که این فیلم 5 میلیون دلاری و سرمایه گذاران آمریکاییش در پیش گرفته اند. این اثر به دلیل حجم گسترده اطلاعات غلط برای مخاطبان ایرانی تهیه نشده و غرض از تولید آن قطعا تاثیر گذاری بر چهره ایران در جهان است.

برای اطلاعات بیشتر به اینجا مراجعه کنید.