[box type=”info” align=”” class=”” width=””]
تریلر اثر
یکی دیگر از فیلم های مطرح فصل جوایز 2019 هالیوود، فیلم “دو پاپ” The Two Popes ساخته فیلمساز برزیلی تبار، فرناندو میرلس است که پس از دو فیلم “شهر خدا”(2002) و”باغبان وفادار” (2005) ، حدود 14 سال بود که فیلم هایش در لیست های برگزیدگان و نامزدهای جوایز این فصل که به جایزه اسکار منتهی می شود، قرار نگرفته بود. اما نویسنده فیلمنامه یعنی “آنتونی مک کارتن”، چند فیلم مهم فصل جوایز و اسکاری های سالهای اخیر در کارنامه اش به چشم می خورد، همچون: “تئوری همه چیز” از جمیز مارچ درباره زندگی استفن هاوکینگ، “تاریک ترین ساعات” به کارگردانی حو رایت راجع به چرچیل و ورود انگلیس به جنگ جهانی دوم پس از واقعه دانکرک، “راپسودی بوهمی” ساخته براین سینگر درباره فردی مرکوری و گروه کویین است!
فیلم “دو پاپ” درباره ماجرای انتخاب و چالش های پاپ های واتیکان از سال 2005 تا امروز است. فیلم با ماجرای انتخاب پاپ جدید پس از مرگ ژان پل دوم آغاز می شود. رقابت مابین دو کاردینال اصلی، یوزف آلویس راتزینگر (آنتونی_هاپکینز) که به بنیادگرایی معروف است و خورخه ماریو برگولیو (جاناتان پرایس) سر اسقف کلیسای بوئنوس آیرس در آرژانتین است که گویا اندیشه های اصلاح طلبانه دارد. کاردینال راتزینگر در انتخابات 2005 به عنوان پاپ انتخاب شده و لقب پاپ بندیکت شانزدهم را می گیرد.
اما ماجرای فیلم از سال 2012 و از آنجا وارد داستان اصلی می شود که کاردینال برگولیو راهی واتیکان شده تا استعفای خود را تقدیم پاپ کند. از همین جا و با اقامت چند روزه برگولیو نزد پاپ بندیکت، چالش ها و مسائل آنها در بحث ها و برخوردها مشخص می شود که اگرچه محترمانه و میتن به نظر می رسد اما بی پرده و صریح است.
در برخورد اول کاردینال برگولیو از الزام تغییر روش کلیسا و کاهش قوانین سخت گیرانه مثلا درباره طلاق و سقط جنین و همجنس گراها می گوید و پاپ بندیکت از حفظ اصول دو هزارساله کلیسا سخن رانده و حتی برگولیورا خسته از کشیش بودن می خواند. اما در مباحثه های بعدی، نقاط مشترکی هم پیدا می شود. برگولیو که طرفدار فوتبال و رقص تانگو است متوجه می شود که پاپ بندیکت نیز پیانیست است و آلبوم سروده های کلیسایی داشته و گروه بیتلز را هم می شناسد و هنوز برخی قطعات ترانه های کافه های آلمان را که در دوران جوانی می شنیده، با پیانو می زند.
اما مهمتر از همه اینها آنچه اینک واتیکان را دچار معضل کرده ، قضیه آزار و اذیت کودکان توسط برخی کشیشان و رسوایی ناشی از آن است، خصوصا که یکی از متهمان این قضیه، دستیار بندیکت بوده. از همین روی او تصمیم به استعفا دارد و از برگولیو می خواهد که کمکش کرده و جای او را بگیرد. اما اعتراف کاردینال برگولیو و برملا شدن سابقه تاریک وی در آرژانتین (که حتی در مدارک واتیکان هم ثبت نشده) از ماجرای رسوایی کشیشان برای بندیکت هم چالش برانگیزتر است.
فیلمنامه فیلم “دو پاپ”، آشکارا دو پاره است و اگرچه “فرناندو میرلس” به عنوان کارگردان سعی داشته با نماهای مساوی و جداسازی یکسان در دکوپاژ و با کمک گرفتن از پس زمینه ها و معماری صحنه، روند تغییر و تحول کاراکترها و حتی موارد درگیری آنها را باورپذیرتر کند اما حفره های فیلمنامه ای برای تحول آرام شخصیت ها به خصوص پاپ راتزینگر، تغییرات فکری و رفتاری آنها را به گونه ای شعاری از کار درآورده است.
گویا اساسا دو نوع تفکر فیلمنامه را نوشته؛ یکی تفکر فیلمنامه نویس یعنی آنتونی مک کارتن که از ابتدا، شخصیت های خود را براساس تقابل قطب مثبت خورخه برگولیوی اصلاح طلب و قطب منفی راتزینگر بنیادگرا طراحی کرده و دیگری کمپانی “نت فیلکس” که امسال با فیلم های متعدی مثل “داستان ازدواج “و “جواهرات تراش نخورده” و “مرد ایرلندی” و “نام من دولومیت است” و… به فصل جوایز آمده و نمی خواسته این فیلم پرهزینه از لیست های مختلف برگزیدگان و نامزدهای جوایز این فصل محروم شود. بنابراین سعی کرده تا به نحوی تم امسال فیلم های فصل جوایز و اسکار را به گونه ای در فیلم بگنجاند که نگاه سنتی هالیوود به کلیسای وانیکان و کاتولیسم نیز خدشه دار نشود.
پیش از این هم هالیوود به کلیسای کاتولیک و کشیشان به دفعات و با ساختن فیلم های مختلف پرداخته که بنا به ریشه های ایدئولوژیک موسسین و گردانندگان امروز هالیوود دریهودیسم و پروتستانتیسم و پیوریتانیسم، اغلب این آثار در جهت به چالش کشیدن کاتولیسم بوده است
فیلم هایی مانند “شک” از جان پاتریک شانلی، “اسپات لایت” تام مک کارتی (که اسکار بهترین فیلم را هم دریافت کرد)، “فرشتگان و شیاطین” به کارگردانی ران هاوارد، “آیین مذهبی” (که بازیگر اصلی اش هم آنتونی هاپکینز بود) ، “فیلومینا” ساخته استیون فریرز و …
شاید بتوان یکی از بهترین آثار در این مورد را فیلم “اعتراف می کنم” (آلفرد هیچکاک) دانست که شباهت های متعددی هم با فیلم “دو پاپ” دارد. ماجرای کشیشی به نام مایکل لوگان (مونتگمری کلیف) که مثل خورخه برگولیو، قبل ورود به کلیسا و کشیش شدن، دچار تردیدهای بسیار بوده و حتی قصد ازدواج داشته است. اما اتهاماتی مانند رسوایی عشقی متوجه اش می شود تا او را به قتل متهم کنند ولی کشیش لوگان نمی تواند به دلیل وظایف کشیشی و حفظ اسرار و اعترافات گناهکاران، قاتل اصلی را افشاء نماید. شاید بتوان فیلم هیچکاک را در میان فیلم هایی که در هالیوود درباره کلیسای کاتولیک ساخته شده، خوش ساخت ترین و منصفانه ترین آنها دانست. خصوصا اینکه بدانیم آنچه در فیلم “دو پاپ” به عنوان سابقه تاریک خورخه برگولیو (پاپ فعلی یعنی فرانسیس اول) مورد تاکید قرار داده و به عنوان اعترافات ایشان نمایش می دهد، هیچگاه از سوی منابع مستقل و معتبر تایید نشد.
خیانت برگولیو در جریان کودتای نظامیان در آرژانتین و رها کردن دوستانش و اعضای کلیسا که موجب دستگیری و شکنجه و قتل برخی آنها و دیگر مردم بیگناه آن کشور شد، برای اولین بار در هفده آوریل دو هزار و پنج وقتی مراسم رای گیری برای انتخاب پاپ جدید در واتیکان برقرار بود و کاردینال برگولیو یکی از نامزدهای اصلی به شمار می رفت، توسط یک وکیل گمنام مطرح شد و در نشریه “دیلی میل” به چاپ رسید که در همان زمان گفته شد برای تضعیف موقعیت برگولیو در مقابل راتزینگر چنین ادعایی مطرح شده . سپس وقتی برگولیو به مقام پاپ رسید، در شانزده مارس دو هزار و سیزده از سوی نشریه انگلیسی “پست یکشنبه” همان ادعاها مطرح گردید ولی هیچگاه به عنوان اتهاماتی واقعی منتشر نشد و کلیسای واتیکان نیز هیچوقت این اتهامات را در سطحی ندید که به آن پاسخی دهد. اینک پس از گذشت شش سال از انتخاب خورخه برگولیو به مقام پاپ فرانسیس اول، فیلمی هالیوودی شایعات فوق را به عنوان مطالبی واقعی (آنچنانکه در عناوین اول فیلم نیز برآن تاکید می شود) به تصویر می کشد.
به این ترتیب خورخه برگولیو که تا دو سوم فیلم به عنوان کشیشی مردمی، آزادیخواه، ضد سرمایه داری و لیبرالیسم (که حتی در سخنرانی هایش لیبرالیسم سرمایه داری بانکی امروز را خطرناکترین دشمن بشریت می خواند) معرفی شده، ناگهان در یک سوم پایانی، فردی خیانت کار و مردد و شریک در جنایات کودتاچیان آرژانتینی تصویر می شود که حتی در دوران حاکمیت دمکراسی در آرژِنتین را مانند مجرمین سابقه دار در تبعید گذرانیده و در برابر او، یوزف راتزینگر که در ابتدای فیلم به نظر می آید مورد انتقاد فیلمساز و فیلمنامه نویس قرار داشته و به عنوان فردی خشک و متعصب و انعطاف ناپذیر و مرتجع معرفی شده، پس از طی زمان دو ساعته فیلم و در نهایت موّجه و مثبت و متواضع و پرهیزکار نمایانده می شود. اوست که به دلیل اتفاقات و رسوایی های رخ داده در کلیسا، برخلاف همه قواعد در مورد پاپ ها، قصد استعفا دارد ( و از این جهت بسیار پیشرو و انعطاف پذیر می نماید)، اوست که بعد از اعترافات برگولیو، همه گناهان و خیانت هایش را قابل گذشت و بخشش از سوی خداوند دانسته و بازهم به پذیرش مقام پاپ تشویقش می کند و نزد او اعتراف کرده و از وی می خواهد از خداوند برایش طلب بخشش نموده و حتی او را نشانه مجدد سخن خداوند با خودش تلقی می کند.
به این ترتیب که فیلم “دو پاپ” با چرخشی ناگهانی از یک سوم انتهایی و با اتخاذ تم فیلم های فصل جوایز، برخلاف واقعیت های موجود و حتی به قیمت دو گانه شدن فیلم و پنبه کردن همه رشته های پی رنگ فیلمنامه، در لیست های متعدد برگزیدگان و نامزدهای جوایز امسال قرار می گیرد. در واقع خورخه برگولیو که قرار بود نقطه مثبت فیلم باشد، از قشر فرودست و پایین با افکار ضد لیبرال سرمایه داری (صریح تر از دیگر فیلم های این فصل) که برعلیه اشرافیت کلیسا و درواقع طبقه بالادست طغیان کرده با تراشیدن سوابق سیاه و تاریک برایش، همچنان مانند سایر فیلم های مطرح این فصل که فرودستان را بی هویت و خشونت طلب و جنایتکار نشان داده اند، او را هم همدست جنایتکاران کودتاچی آرژانتین کرده و با ارائه تردیدها و تزلزل های فکری ، هویت دینی و اجتماعی اش را زیر علامت سول می برند. در مقابل، جوزف راتزینگر که ظاهرا بایستی قطب منفی داستان را رقم بزند، با گذشته ای روشن و پاک و عقایدی مشخص و روشن، انعطاف پذیر نشان داده و حتی کسی مانند برگولیو را که اختلافات بسیار فکری و روشن با او دارد را به عنوان پاپ پیشنهاد کرده و با تواضع بسیاری، گناهان نابخشودنی او را در مقابل گناهان نه چندان عمدی خویش، امر مهمی به حساب نمی آورد.
اما شورش برگولیوی فرودست علیه راتزینگر و واتیکان بالادست (طبق تم امسال فصل جوایز) نه با شکست او بلکه با مغلوب شدن هویت و اصالت و تفکرش مغلوب می شود. در واقع او این بار (همچنانکه در طول فیلم ظاهرا درباره افکار نوپردازانه اش توجیه مرده) با واتیکان مصالحه می کند و همه قوانین و قواعد اشراف منشی و لیبرال سرمایه داری اش را می پذیرد و به آن تن در می دهد، اگرچه در انتهای فیلم گفته می شود که مردمی تر از دیگر پاپ ها بوده و برخی تشریفات را حذف کرده و حتی در مراسم اعلام انتخابش به عنوان پاپ، لباس معمولی خود را پوشیده و از شنل و گردن آویز پاپ های گذشته پرهیز نموده اما همچنان در دیدارها و مراسم و رفت و آمدهایی که در همان تصاویر پایانی فیلم مشاهده می کنیم،
پاپ فرانسیس اول در قالب همان قواعد و قوانین واتیکان دیده می شود و دیگر اشاره ای به لیبرال سرمایه داری به عنوان دشمن بشریت نمی کند. او در تصاویری که همراه تیتراژ پایانی می بینیم، در همان اتاق بزرگ اشرافی که پاپ های قبلی به استراحت و تمدد اعصاب پس از صرف شام می پرداختند، به همراه راتزینگر نشسته و بازی فینال جام جهانی دو هزار و چهارده مابین آلمان و آرژانتین را می بیند و برای آن هورا می کشد
