نقد و بررسی انیمه سایکو پس (psycho_pass)؛ انتقادی به مکتب های حقوق دنیا

انیمه سایکو پس یکی از بهترین انیمه ها و مفهومی ترین انیمه ها در ژانر پلیسی و جنایی است. انیمه سایکو پس با محوریت شخصیت اصلی آکانه سونوموری، در دنیایی روایت می شود که سیستمی به نام شیبیل توانایی درک وضعیت جنایی و روانی انسانها را دارد. این سیستم با سنجش وضعیت روانی از هر شخص می تواند تشخیص دهد که تمایل به انجام جرم و جنایت در وی چقدر است. در عین حال کارهای دیگری همچون استعدادیابی را نیز انجام می دهد. به این صورت که می سنجد شما برای چه شغل هایی مناسب تر هستید و اجبارا شما یکی از آن شغل ها را باید انتخاب کنید.

افرادی که وضعیت روانی شان با اعداد زیر ۱۰۰ مشخص شوند پاک هستند و احتمال انجام جرم توسط آنها بسیار پایین است. افرادی که عدد جنایی شان بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ باشد احتمال انجام جرم و جنایت را دارد اما درصد احتمال مجرم شدن آنها بسیار کم است و معمولاً به خاطر شرایط حاد و شرایط احساسی خاص به این عدد می‌رسند. این بازه یک اخطار است تا فرد تحت مراقبت قرار بگیرد و عددش را پایین آورد. افرادی که عدد جنایی‌شان از ۳۰۰ بالاتر است احتمال انجام جرم و جنایت برایشان بسیار بالاست و حتی کسانی که عدد جنایی‌شان در اعداد بالای ۳۰۰ ثابت می‌شود و دیگر پایین تر نمی آید مجرم شناخته می شوند.

افرادی که عدد جنایی شان بالا می‌رود می‌توانند با مشاوره ها و مراقبتهای ذهنی عدد خود را پایین بیاورد. اما کسانی که وضعیت روانی شان در اعداد بالای 300 ثابت می شود و تغییری نمی کند، مجرم بالقوه تلقی می شود. مجرم بالقوه یعنی افرادی که جرمی مرتکب نشده اند اما احتمال مجرم شدن آنها بالا است (بالفعل مرتکب جرم نشده اند). این افراد بلافاصله پس از شناسایی زندانی می شوند تا برای جامعه مشکلی ایجاد نکند. برخی از مجرمین بالقوه که استعداد کارآگاهی دارند می توانند با صلاح دید سیستم به عنوان مجری یا همان سگ شکاری برای بخش تحقیقات جنایی کار کنند. عملکرد این چنینی سیستم شیبیل باعث شده در ژاپن جامعه ای منظم و امن به وجود بیاید. آن هم در شرایطی که تمام دنیا درگیر جنگ و فساد شده.

وزارت رفاه که مسئول توسعه سیستم شیبیل است، بخشی را به عنوان تحقیقات جنایی دارد که نقش پلیس را ایفا می کنند. آنها با دستگاه هایی به اسم سلطه گر می توانند وضعیت روانی (روان گذر یا سایکو پس) هر شخص را بلافاصله تخمین بزنند. اگر عدد بالای 300 باشد روی حالت نابود کننده تنظیم می شوند و طرف مقابل را نابود می کنند. اگر بین اعداد 100 تا 300 باشد وی را فلج می کند تا مورد مراقبت قرار گیرد. اگر هم زیر عدد 100 باشد ماشه قفل می شود و امکان شلیک وجود ندارد. داستان انیمه سایکو پس به محوریت شخصیت آکانه سونوموری یک بازرس در گروه یک تحقیقات جنایی روایت می شود.

شخصیت های اصلی

در اینجا خیلی کلی هر شخصیت را معرفی می کنیم. در طول مقاله به بررسی جزئی تر هر شخصیت خواهیم پرداخت.

آکانه سونوموری

وی یک شخصیت ایده آل گرا است. همین ایده آل گرایی او و فراغت وی از ابهامات و شبهات پوچ جامعه باعث شده عملکرد خاصی داشته باشد و از عدد جنایی پایینی برخوردار باشد. عدد جنایی او اصلی ترین نقطه قوت او است. وی تحت هر شرایطی عدد قابل قبولی دارد و عددش هیچگاه از حد مجاز بالاتر نمی‌رود.

شینیا کوگامی

وی یک بازرس بوده اما به دلیل یک پرونده جنایی عدد جنایی اش بالا رفته و به مجرم بالقوه تبدیل شده. اکنون نیز به عنوان یک مجری در حال فعالیت در اداره تحقیقات جنایی است. او نقطه مقابل شخصیت منفی انیمه سایکو پس یعنی شوگو میشیگامی است. شوگو میشیگامی دلیل بالا رفتن عدد جنایی کوگامی شده است.

جوجی سایگا

روانشناس و استاد دانشگاهی است که فقط با نگاه کردن به چهره شما هر آنچه در ذهنتان می گذرد را می‌فهمد. او کسی است که فقط حرف زدن به او می تواند باعث بالا رفتن عدد جنایی شما شود. تنها کسی که عدد جنایی اش هنگام مراوده با سایگا تغییر نمی کند آکانه سونوموری است. سایگا برای آکانه حکم مربی را دارد.

میکا شیموتسوکی

وی در انتهای فصل اول به انیمه سایکو پس اضافه می شود. او برای سیستم شیبیل یک شهروند ایده آل است. او از محدود کسانی است که با ماهیت سیستم شیبیل آشنا می شود. برای مخاطب یک شخصیت اعصاب خورد کن است اما در حل پرونده ها کمک بدی نیست. اصلی ترین دلیلی که مخاطب با او خوب کنار نمی آید دشمنی او با آکانه سونوموری است.

شوگو میشیگامی

وی یکی از شخصیت هایی است که عدد جنایی ندارد. یعنی سیستم شیبیل قادر نیست عددی برای او تعیین کند. او در هر حالتی هم که باشد و هر کاری هم که بکند عددش برای سیستم شیبیل قابل تشخیص نیست. او پیروی خاصی از تراوشات ذهنی برخی فیلسوفان دارد. جملاتی از نیچه و دیگر فیلسوفان سرلوحه عملکرد او هستند. او اعتقاد دارد که سیستم شیبیل جامعه را به گله گوسفند تبدیل کرده است. مردم به قدری در امنیت و آرامش بوده اند که حتی اگر جلوی چشمشان جنایت رخ دهد توجه خاصی ندارند. او نمی خواهد در چنین جامعه احمقی زندگی کند. پس با کمک هم پیمانانش مسیری را برای نابود کردن سیستم شیبیل که باعث و بانی این اتفاق است را به پیش می گیرد.

او در این راه قصد دارد ماهیت اصلی سیستم شیبیل را کشف کند و سپس آن را نابود کند. او سیستم را دشمن خود می بیند. شوگو ماکیشیما در این راه از هیچ روشی که در آن قتل و جنایت وجود دارد کم نمی‌گذارد. با قتل های نفر به نفر شروع می کند و حتی در پایان یک قتل عام راه می اندازد. یک ذهن مریض که با بخشی از سخنان (نه تفکرات) فیلسوفان تیره شده.

سیستم شیبیل

توضیحات اصلی این سیستم را پیش تر بیان کردیم و راز های این سیستم را جلو تر بیان خواهیم کرد. الان می خواهیم دیدگاهی که انیمه سایکو پس راجع به این سیستم برای ما تداعی می کند را بررسی کنیم.

این سیستم در قامت یک خدا در ذهن اکثر شخصیت ها تداعی می شود. به جملاتی که از دهان شخصیت‌های این انیمه خارج می شود دقت کنید:

سیستم شیبیل قصد دارد خود را کامل و بی نقص نشان دهد. حتی با وجود نقص هایی که در آن وجود دارد. یک خود‌خواهی خاص با یک دلیل به اصطلاح موجه. سیستم معتقد است که اگر در ذهنیت جامعه بی نقص باشد آنها بهتر از او تبعیت می کنند و نسبت به سیستم ایمان راسخ تری دارند. این خودخواهی به اصطلاح توجیه شده در موارد زیادی مخصوصا در فصل دوم ضررهای زیادی به همراه دارد.

سیستم شیبیل بویی از عدالت نبرده و سیستم اداره کشور را طوری تعیین کرده که رفتار عادلانه اصلا و ابدا در آن وجود ندارد. مثلا اگر کسی تحت شرایط روانی سخت مثلا گروگان گیری، عددش از حد مجاز فراتر رود شایسته مرگ است. با اینکه او مقصر نیست و شرایط چنین مجاب کرده. اگر او در حالت عادی قرار گیرد به عدد پاک خود باز می گردد. این قضیه از همان ابتدا نمایان است و اولین قسمت انیمه سایکو پس به همین موضوع اشاره دارد.

سیستم شیبیل قانون های خاصی را به نفع اقتدار خودش وضع کرده. قوانینی که باعث می شود تا جامعه بر ظلم سیستی ای که شیبیل به آنها می کند آگاه نشوند. یا اگر هم بشوند نتوانند کاری کنند. برای مثال فکر کردن به برخی مسائل باعث می شود تا رنگ افراد تیره شود. پس شما نباید به چیز های مهم فکر کنید. قوه اندیشه از جامعه سلب شده. این کار باعث می شود تا ما یک جامعه احمق داشته باشیم. دقیقا همان چیزی که خود انیمه سایکو پس از زبان ماکیشیما هم به ما می گوید. یک جامعه احمق برای حکومت بیشترین بهره‌وری و کمترین خطر را دارد. یعنی سیستم شیبیل با وضع قوانینی خاص و دخیل کردن آنها در محاسبات ضریب جرم افراد، یک جامعه کارگر و بی خطر را برای خود ساخته است. چقدر هم جالب است که این کار با استفاده از قانون و کنترل ذهن انجام می شود. یعنی به نوعی خود مردم هم نمی دانند که سیستم شیبیل با آنها چکار کرده است. کنترل ذهن مردم توسط شیبیل کاری کرده که مردم به صورت اختیاری به دستورات مورد علاقه شیبیل عمل کنند. این مسئله شباهت زیادی به سیستم حکومتی فعلی غرب دارد.

روابط بین شخصیت ها

در انیمه سایکو پس نوع رابطه ای که شخصیت ها می سازند و روابطی که در ادامه در مورد آنها افشا می‌شوند فوق العاده است. سازندگان این شاهکار می دانسته اند که چطور از تمام پتانسیل هر شخصیت استفاده کنند و در حساس ترین لحظات چگونه از روابط بین آنها بیشترین بهره وری را برای جذابیت داستان ببرند.

تحلیل فیلمنامه انیمه سایکو پس با توجه به ترتیب تماشا

فیلمنامه سایکو پس با توجه به ویژگی هر فصل و محتوای خاصی که هر فصل می خواهد ارائه دهد منعطف می شود. اما ویژگی های یک فیلمنامه قوی را در تمام قسمت های خود حفظ می کند. این فیلمنامه می داند از کجا می خواهد شروع کند و به کجا می خواهد ختم شود. این فیلمنامه می داند که راز های خود را در چه شرایطی افشا کند تا بیشترین تاثیر گذاری را داشته باشد. این فیلمنامه می داند چطور مخاطب را فعال نگه دارد و تا انتها او را با خود همراه کند. یک فیلمنامه کامل بدون هیچ صحنه یا پلان اضافه و بی تاثیر در روند داستان. شاید اگر سرتان را هنگام دیدن این انیمه برای چند ثانیه بچرخانید، درک ادامه داستان برایتان سخت شود.

فصل اول انیمه سایکو پس

در فصل اول از همان ابتدا با شخصیت های اصلی که تا انتها با آنها همراه هستیم آشنا می شویم. شخصیت اصلی این اثر آکانه سونوموری است. در فصل اول شاهد یک فیلمنامه پلیسی معمولی هستیم. حتی می توان گفت این فصل کمی از ماجراهای شرلوک هلمز الهام‌گرفته. ابتدا با چند پرونده جنایی طرف هستیم. اما در نهایت مشخص می شود که این پرونده ها به هم مربوط هستند و یک فرد خاص پشت تمام این پرونده ها است. در حین حل شدن این پرونده های اولیه با روش کار سیستم شیبیل هم آشنا می شویم.

مشخص می شود که چه شوگو ماکیشیما پشت پرده این پرونده های جنایی است. هدف او از کشتن مردم رسیدن به حقیقت و ماهیت اصلی سیستم شیبیل است که برای مردم پنهان شده. او جامعه را مانند یک گله گوسفند می داند و مقصر گوسفند بودن مردم سیستم شیبیل است. به همین دلیل سعی دارد تا ماهیت این سیستم را کشف کند و با آن مبارزه کند. در همین حین نیز با کشتن مردم که در تفکراتش گوسفند هستند به این هدف نزدیک تر می شود.

تا به اینجای فصل اول سونوموری اعتقادات خود را نیز برای مخاطب مشخص می کند. او فردی ایده آل گراست و تفکرات او تفکراتی است که می تواند یک جامعه را به جامعه آرمانی تبدیل کند. جمعبندی تفکرات سونوموری را در قسمت آخر فصل اول به طور واضح از زبان خودش می شنویم. تفکراتی در مورد قانون و مردم. به اعتراف کوگامی اگر این تفکرات آکانه توسط مردم عملی شود دنیا دیگر به سیستم شیبیل نیاز ندارد.

در این فصل ماهیت سیستم شییبیل افشا می شود. این سیستم متشکل از مغز جنایت کار ترین انسان ها است. در عین حال برخی از اعضای سیستم شیبیل(مغز ها) عدد جنایی ندارد. سیستم با افزودن چنین افرادی به خود و بهره وری از تمام پتانسیل مغز آنها هم می تواند سنجش های خود را بهبود ببخشد هم نقص های خود را جبران کند. انگیزه پیوستن این مجرم ها و جانیان به این سیستم، قدرت است. شیرینی طعم قدرت، کنترل و بازی با جامعه به قدری برایشان مست کننده است که خود را در حد خدا بالا دیده اند. آنها قصد دارند که ماکیشیما را هم عضو سیستم کنند اما چون ماکیشیما هدفش نابود کردن سیستم است پیشنهاد را رد می‌کند و فرار می کند. در نهایت نیز توسط دشمن اصلی اش و اسطوره انیمه سایکو پس یعنی کوگامی کشته می شود.

در فصل اول راز های دنیای سایکو پس برای ما فاش می شود. در عین حال شاهد ظهور، رشد و تشکیل خط فکری آکانه سونوموری هستیم. مهم ترین مسئله ای که مطرح می شود حقانیت و صلاحیت سیستم شیبیل است. شیبیل توانسته جامعه ای امن و منظم را تشکیل دهند. سیاست های اجرایی شیبیل به قدری حساب شده است که برخی از این سیاست ها سالها بعد برای شخصیت های انیمه سایکو پس قابل درک هستند. اما آیا مجرمان صلاحیت لازم برای اداره جامعه را دارند؟ عدالت چه می شود؟

پس از آگاه شدن آکانه سونوموری از ماهیت شیبیل، او از نظر عقلی و منطقی با سیستم موافق است. زیرا این سیستم در بدترین شرایط دنیا یک جامعه رو به جلو و امن را سازمان دهی کرده. اما افراد راس سیستم و نبود عدالت در این سیستم باعث می شود که آکانه از نظر عاطفی با این سیستم مخالف باشد.

در سکانسی که آکانه با سیستم شیبیل روبه رو می شود، از نظر منطقی آن را قبول کرده و از نظر عاطفی آن را دارای نقص می داند و رد می کند. او می گوید “روزی یک نفر می آید و در این اتاق رو تخته می کند”. پس ما الان می دانیم تا کی با انیمه سایکو پس همراه هستیم. تا زمانی که یا آکانه نابود شود، یا سیستم شیبیل را جایگزین کند.

رئیس کاسِی

او رئیس بخش جنایی اداره رفاه است. اما در فصل اول مشخص می شود که او یک ربات است که بسته به شرایط با یک رابط، سیستم هوش مصنوعی اش با یکی از اعضای سیستم شیبیل جایگزین می شود. مثلا در هنگام تعامل با ماکیشیما مغز شخصی که یک جنایت کار بوده و قبلا با ماکیشیما همکاری داشته به عنوان هوش مصنوعی ربات انتخاب می شود.

فصل دوم انیمه سایکو پس

در فصل دوم ما همچنان با داستان های معمایی و پلیسی فوق العاده ای طرف هستیم. اما نسبت به فصل یک از محتوای ضعیف تری بهره می بریم. بین سه فصل انیمه سایکو پس، فصل دوم از همه ضعیف تر است. مانور این فصل فقط بر روی یک چیز است. نشان دادن هر چه بیشتر نقص های سیستم شیبیل و پلیدی گردانندگان این سیستم. هدف فصل دو این است که با نشان دادن ماهیت یک عضو از سیستم شیبیل و گذشته او به ما بفهماند واقعا چه کسانی عضو این سیستم هستند. این فصل قصد دارد جنایت های این سیستم را به بهانه سر و سامان دادن به جامعه را برای ما فاش کند.

در این فصل شاهد هستیم که اعتقادات و تفکرات آکانه شکل کاملی به خود گرفته و در رفتار او نیز این اعتقادات بروز می کنند. در فصل اول این اتفاق افتاد اما ما فقط در یک سکانس آن هم آخرین سکانس فصل اول شاهدش بودیم. پس درک اصلی از اعتقادات آکانه را می توان در این فصل تجربه کرد.

فیلم سینمایی سایکو پس (Psycho-Pass: The Movie)

در این فیلم سینمایی در کنار اینکه از سرنوشت کوگامی آگاه می شویم و با معما های جدید روبه رو می‌شویم، باز هم شاهد ظلم و جاه طلبی سیستم شیبیل هستیم. این سیستم تصمیم گرفته راهی همچون کشورهای استعمارگر را طی کند. سیستم شیبیل با ارائه خدمات خود به کشور های جنوب شرقی آسیا و گماشتن دیکتاتور ها و قاتلین به عنوان رهبران و نیروهای نظامی این کشور ها، کشور های جنوب شرقی آسیا را استعمار نوین کرده. این سیستم قصد دارد دایره حکومت خود را وسیع تر کند و این کار را با گماشتن طرفداران فاسد خود در این کشور ها و ارسال تجهیزات فوق پیشرفته نظامی برای آنها انجام می دهد. بسیار به یاد گماشته شدن حکومت پهلوی در ایران افتادم هنگامی که این قسمت سینمایی از انیمه سایکو پس را تماشا کردم.

به قدرت رساندن یک دیکتاتور نظامی و تشکیل سیستم نظامی با بدترین افراد جامعه. سپس کمک های نظامی برای سرکوب کردن نیروی های مردمی و مخالف. در نهایت جایگزینی هر آن کس که در این جنایات دخیل بوده. سیستم شیبیل با کسانی که به نفوذش در کشور های شرق آسیا کمک زیادی کرده اند مانند یک دستمال توالت عمل می کند. مثلا نیکولاس را که مهره اصلی سیستم برای تمام این کار ها بود را در نهایت نابود می کند. چقدر سناریوی این سینمایی شبیه به تشکیل حکومت پهلوی است و در نهایت نیز همان گونه که با رضا شاه برخورد شد با نیکولاس هم برخورد می شود.

سه گانه های گناه سیستم (sinner of system)

در سه سینمایی یک ساعته با پسوند گناه سیستم ما شاهد اتفاقات فرعی در مورد شخصیت های شیموتسوکی و کوگامی هستیم. در این سه گانه شیموتسوکی کمی وجه مثبت تری برای مخاطب از خود می سازد. او گرچه دلداده سیستم شیبیل است و با آکانه سونوموری دشمنی دارد اما به نفع جامعه و مردم قدم بر می دارد. همچین کوگامی نیز به عنوان کارمند وزارت خارجه به ژاپن باز می گردد. در این سه گانه همانطور که از پسوند آن پیداست، ما بیشتر با نا عادلانه بودن سیستم شیبیل مواجه می شویم. اما وضعیت دنیا را هم می بینیم و واقعا درک می کنیم که این سیستم چقدر خوب جامعه ژاپن را سازماندهی کرده.

فصل سوم و سینمایی سایکو پس مووی: بازرس اول

جذاب ترین فصل انیمه سایکو پس همین فصل سوم است. بر خلاف روند باقی فصل ها این فصل با ابهام آغاز می شود. خبری از چند شخصیت قبلی نیست و آنها به مرور به داستان باز می گردند. آکانه عدد جنایی اش در حد یک مجرم بالقوه بالا رفته و اکنون در همان سلولی نگه داری می شود که جوجی سایگا مربی او در آن نگه داری می شد. دو شخصیت جدید به داستان اضافه می شوند (آراتا و کی) و محوریت اصلی داستان قرار می گیرند. در این فصل آکانه در زندان است و این دو شخصیت تازه نفس مسئولیت به دوش کشیدن داستان را به عهده دارند.

شخصیت های آراتا و کی گذشته مبهمی دارند که فقط بخشی از آن به صورت آهسته آهسته فاش می شود. همچنین اینکه چه بر سر آکانه آمده و چه بر سر پدر های دو شخصیت جدید آمده مشخص نیست. در فیلم سینمایی آخر این مجموعه که تمام کننده فصل سه است، مشخص می شود دلیل این ابهام آن است که پدر آراتا خاطرات او را مهر و موم کرده. اما همین ابهام است که این فصل را جذاب کرده.

در این فصل ما با یک مشتق قدیمی از سیستم شیبیل به اسم بیفروست طرف هستیم. این سیستم افرادی را در کنگره خود دارد که سعی دارند با استفاده از نقاط ضعف سیستم شیبیل ثروت بی انتهای خود را روز به روز بیشتر کنند. فردی نیز به نام بازرس اول در سیستم بیفروست فعالیت می کند که قصد دارد به شیبیل بپیوندد و جزئی از خدای ماشینی شود. این فصل و سینمایی آن در مورد درگیری ها و نقشه هایی هستند که اعضای کنگره بیفروست و بازرس اول اجرا می کنند. پس از تیتراژ سینمایی بازرس اول، در انتهای انتهای انیمه سایکو پس و نهایی ترین سکانسی که تا به الان از این انیمه منتشر شده، آکانه سونوموری پس از آزادری قصد دارد اتفاقاتی را که در این فصل جزو ابهامات بودند را فاش کند.

نکته خیلی جالبی که در قسمت اول این فصل به نمایش می آید، فهمیدن اتفاق پشت پرده سقوط یک هواپیما است. عمدی بودن این سانحه زمانی مشخص می شود که آراتا تشخیص می دهد، فیلمبرداری از سانحه بدون دانستن اینکه قرار است هواپیما سقوط کند غیر ممکن بوده. یعنی فیلمبردار از وقوع این سانحه خبر داشته. پس سانحه سقوط هواپیما عمدی بوده. چقدر شبیه به…

در فصل اول مشخص شد که انیمه سایکو پس کجا به اتمام می رسد. زمانی که یا شیبیل جایگزین شود یا آکانه نابود شود. حال که آکانه با درایت خاصی آراتا و کی را جایگزین خود کرده و خودش در پشت پرده به آنها کمک می کند، ما می توانیم مطمئن شویم که انتهای داستان انیمه سایکو پس جایگزینی یا اصلاح سیستم شیبیل است.

سینمایی سایکو پس: مشیت (Providence)

این سینمایی آخرین قسمت منتشر شده از انیمه سایکو پس می باشد. داستان این قسمت همان فلش بکی است که در سینمایی بارزس اول انتظارش را داشتیم. یعنی داستان مربوط به دقیقا کمی قبل از آغاز فصل سوم می باشد. در اینجا ما می فهمیم که چه به سر پدر آراتا و کی آمده، جوجی سایگا چرا کشته شده، سر برخی شخصیت ها چه آمده و اینکه چه شده که آکانه به سلول جوجی سایگا منتقل شده است. از نظر داستان این سینمایی کشش خیلی زیادی ندارد و به پای خیلی از قسمت های قبلی اش نمی رسد. این قسمت هم سعی دارد تا به گناهان سیستم شیبیل بپردازد و آن را مقصر جلوه دهد. همچنین با یک هوش مصنوعی شبیه بیفروست مواجه هستیم که امحا می شود.

با توجه به پایان بندی فوق العاده فصل سه و سینمایی بازرس اول انتظار خیلی بالایی از از سینمایی مشیت می رفت چرا که قرار بود روایت گر مسائلی باشد که خیلی منتظر شنیدنش بودیم. اما خب اتفاق خاصی رقم نخورد. دیگر فقط باید منتظر آخر آخر داستان سایکو پس بنشینیم و ببینیم در انتها آیا تیم جدید و شرایط جدید، در انیمه ای سینمایی یا سریالی با شیبیل وارد جنگ می شوند یا نه. داستان به پله آخر خودش رسیده و اگر قصد روده درازی نداشته باشد نهایتا در یک فصل دیگر به اتمام خواهد رسید.

نقد محتوای انیمه سایکو پس؛ انتقاد از مکتب های حقوقی دنیا

در ابتدا در مورد دو مکتب حقوقی موجود در دنیا اطلاعاتی را ارائه می دهم. مفهوم و محتوای انیمه سایکو پس گره خورده به این مکتب های حقوقی است.

دو مکتب حقوقی وجود دارد. طبیعت گرا و پوزیتیویستی (اثبات گرا).

مکتب طبیعت گرا مکتب حقوقی ای است که در آن ملاک بر عدالت محور بودن جامعه است و توجه بر افراد است. این مکتب اعتقاد دارد اگر هر فرد از نظر علمی، عقلی، وجدانی، اعتقادی و… ، در سطح خوبی باشد، چون جامعه متشکل از همین افراد است، پس جامعه خود به خود به سمت یک جامعه ایده آل و مناسب به پیش می رود. در کنار فرد گرایی هم عدالت محوری مطرح است که جامعه باید با وضع قوانین مناسب و عادلانه برای تمام وضعیت ها، برای مردم عدالت را به خوبی اجرا کند.

 

مکتب پوزیتیویستی (اثبات گرا) دقیقا وجه مقابل مکتب طبیعت گرا است. این مکتب بر محوریت نظم و جامعه گرایی استوار است. این مکتب حقوقی معتقد است هر کاری که به صلاح جامعه است باید انجام شود. اگر نبود کسی ممکن است برای جامعه مفید تر از بودن او باشد پس او را حذف کنید. کاری هم نداریم که آیا این حذف عادلانه است یا نه. نمی توان برای هر فرد به صورت جدا قضاوت انجام داد و نفر به نفر آنها را به سمت تعالی رهنمود کرد. اما می توان با سیاست هایی در مورد کل جامعه این کار را انجام داد. همچنین نظم اصلی ترین محور این مکتب است. جامعه ای که منظم باشد به سمت پیشرفت حرکت می کند و خیلی زود مراتب ترقی را طی می کند.

 

در هر کدام از این دو مکتب حقوقی قوانین برای اداره جامعه همسو با ایدئولوژی های خوشان تعیین می‌شوند. مردم ملزم به پیروی از قوانین هستند و قانون از آنها محافظت می کند. هر کدام از این دو مکتب حقوقی نقاط ضعف بسیار بد و نقاط قوت بسیار خوبی دارند. اما هر دو ناقص هستند.

 

با اینکه این دو مکتب حقوقی تضاد یکدیگر هستند اما در سه چیز با هم دیگر مشترک هستند:

1_ افراط در داشتن نگاهی نیمه و یکسویه به حقیقت قانون و خاستگاه آن

2_ عدم کفایت هر یک از دو نظریه برای ارزیابی و توجیه مشروعیت همه قوانین

3_ عدم صلاحیت کامل قانون گذار

حال بیایید دوباره انیمه سایکو پس را بررسی کینم و المان های سیستم شیبیل را با این دو مکتب مقایسه کنیم. جامعه ای منظم، اصل نبودن عدالت، جامعه گرایی، عدم صلاحیت گردانندگان سیستم. اینها کلید واژهای سیستم شیبیل هستند. و جالب است که کلید واژه های مکتب حقوق پوزیتیویستی هم هستند. پس سیستم شیبیل نمادی از مکتب حقوق پوزیتیویستی است.

حال می توان بهتر انیمه سایکو پس را درک کرد. این انیمه در حال انتقاد از مکتب حقوق پوزیتیویستی است. اصلی ترین کلید واژه هایی که این مکتب حقوقی را مورد انتقاد قرار می دهند، عدالت و صلاحیت قانون گذاران است. در جای جای انیمه سایکو پس ما شاهد هستیم که عدالت در مورد کسانی که کشته می شوند اجرا نمی شود. مثلا در فصل دوم هنگامی که گروگان های فراری توسط سیستم شیبیل خطر شناسایی می‌شوند و همه را می کشند. آنها به دلیل شرایط محیطی موقتا عددشان بالا رفته بود و نیازمند کمک بودند. اما سیستم نا عادلانه ترین کار را در حق آنها کرد. یا برخی افراد واقعا جنایت کارند و مرتکب جنایت می شوند. اما چون عدد آنها پاک است هیچ حکمی در مورد آنها اجرا نمی شود.

چیزی که باعث می شود آکانه از نظر عاطفی با سیستم مخالف باشد و بگوید “روزی فردی می آید و درِ این اتاق را تخته می کند.” نا عادلانه بودن عملکرد این سیستم و عدم صلاحیت گردانندگان آن است. مجرمینی که نه برای تعالی جامعه و پیشرفت بلکه برای ارضای شهوت قدرت خود عضوی از سیستم شیبیل شده اند. آنها می خواهند خدایی دنیای خود را بکنند نه به جامعه خدمت کنند. حتی برای ترغیب دیگر افراد برای عضویت در سیستم شیبیل از همین حرف استفاده می کنند. “عضوی از خدا شود و خدایی دنیا رو بکن” . آیا این افراد صلاحیت دارند در چنینی جایگاهی باشند. تازه، اداره جامعه ژاپن به تنهایی برای سیستم شیبیل راضی کننده نیست و این سیستم قصد دارد حکومت خود را در تمام دنیا برقرار سازد. طمع بی پایان سیستم شیبیل.

دو گفتگوی خیلی مهم در ابتدا و انتهای فصل سوم مطرح می شود که ما را به مفهوم و هدف اصلی انیمه سایکو پس که بیان شد، نزدیک تر و مصمم تر می کند.

در ابتدایی ترین سکانس فصل سوم آکانه سونوموری می گوید:” سیستم شیبیل توانست با عملکرد خود جامعه ای امن و پیشرفته را در شرایطی که تمام دنیا درگیر جنگ بود، به ارمغان آورد. اما چه چیزی را در این میان فدا کرد؟”

در سکانس های پایانی فصل سوم شخصیت کونیزوکا که عضو سابق اداره تحقیقات جنایی بوده در حال مصاحبه با اعضای فعلی این اداره است. آخرین سوالی که از تمام افراد می پرسد در مورد عدالت است. بیان شدن مسئله عدالت توسط این شخصیت که ممکن است گماشته آکانه برای هدفی خاص باشد و واکنش بقیه حائز اهمیت است. آن هم در این بخش حساس و قبل از شروع اوج یا نبرد نهایی فیلمنامه فصل سوم (آرامش قبل از طوفان).

با تمام این اوصاف انیمه سایکو پس هیچ حمایتی از مکتب حقوق طبیعت گرا هم نمی کند. زیرا هم امنیت و پیشرفت جامعه توسط شیبیل به ارمغان آمده هم مکتب حقوق طبیعت گرا خودش از نداشتن افراد دارای صلاحیت رنج می برد.

در قسمت های پایانی فصل اول انیمه سایکو پس، آکانه سونوموری به کوگامی می گوید:”این مردم هستن که باید از قانون محافظت کنند. نه اینکه قانون از مردم محافظت کند.” این دیالوگ به ما می گوید که انیمه سایکو پس در کنار اینکه منتقد مکتب حقوق پوزیتیویستی است، هیچ علاقه ای هم به مکتب طبیعت گرا ندارد. زیرا این دو مکتب نقاط ضعف مشترکی دارند که انیمه سایکو پس روی آنها هم دست گذاشته.

حالا که سایکو پس از عدالت حرف می زند و به ما می فهماند که عدالت مد نظر را نباید از مکتب حقوق طبیعت گرا طلب کنیم، پس چه راهکاری را قصد دارد ارائه دهد؟ خب تا اینجای کار، انیمه سایکو پس هر چه توانست از مکتب پوزیتیویستی در قالب سیستم شیبیل انتقاد کرد و جبهه مکتب حقوق طبیعت گرا را هم رد کرد. برای اینکه بفهمیم چه راهکاری را قصد دارد که ارائه دهد باید منتظر بمانیم و ادامه این انیمه را در آینده تماشا کنیم. بر اساس گره گشایی آخرین سینمایی این انیمه متوجه شدیم که سایکو پس قطعا ادامه خواهد داشت. بر اساس گفته های آکانه سونوموری در فصل اول هم مبنی بر جایگزینی سیستم شیبیل فهمیدیم که تا کجا قرار است این انیمه ادامه داشته باشد. اما اینکه چه می شود و چه راهکاری ارائه می دهد را باید منتظر بمانیم تا بفهمیم.

راهکار اسلام

قبلا در نقد انیمیشن پاکوچولو راهکار اسلام را برای مقابله با مشکلی که توسط اینمیشن مطرح شده بود ارائه دادیم. الان نیز راهکاری که اسلام ارائه داده و مکتب حقوق اسلامی (الهی) را به شما معرفی می کنیم.

مکتب حقوق اسلامی نسبت به مکتب حقوق طبیعت گرا و پوزیتیویستی کاملا مستقل است. اما به صورتی طراحی شده انگار که آمده و نقاط قوت هر کدام از این دو نظام حقوقی را برداشته و نقاط ضعف را دور انداخته. در نهایت مکتب حقوق اسلام ارائه شده. یعنی با دو مکتب حقوقی قبل اجمالا وجه اشتراک دارد اما جامع و مستقل است. قبل از ادامه مطلب باید عرض کنم که آنچه که در مورد مکتب حقوق اسلامی می‌گویم بخشی از این مکبت است و برای مطالعه و درک تمام آن می توانید به مبانی اندیشه اسلامی مراجعه کنید. مطالب خلاصه ای که ارائه می دهیم صرف آشنایی شما با مکتب حقوق اسلامی است.

مکتب حقوق اسلام نظم عادلانه را طلب می کند. در اسلام عدالت ارزش است اما اصل نیست. پس نظم الویت دارد. اما در هر صورت عدالت یک ارزش است و باید رعایت شود. در مکتب حقوق اسلام هم به فرد توجه می شود و هم جامعه. فرد الویت دارد اما جامعه هم حائز اهمیت است. برای مثال برخی از مراسمات و عبادات باید جمعی انجام شوند یا جمعی انجام شدن آنها بهتر است. بسیاری از احکام و دستورات برای حضور در جامعه تدوین شده اند. مانند حجاب. اما توجه به افراد الویت دارد و در اندیشه اسلام بیان شده که اول از همه خود سازی کنید و خود را اصلاح کنید. در برخی از احکام و دستورات نیز شخص اول باید به خودش بها دهد سپس به دیگران. مانند انفاق و صدقه.

در کنار تمام اینها واضع اصلی و اولیه قوانین، خداوند است. انسان، کاشف قوانین اوست و جز در مواردی مشخص حق وضع قانون را ندارد. یعنی با صلاحیت ترین فرد برای وضع قوانین خداوند است و اوست که قوانین را وضع می کند.

پس مکتب حقوق اسلامی هم فردگرا است و هم جامعه گرا. هم عدالت طلب است و هم نظم گرا. بسیار زیبا میانه روری در مکتب حقوق اسلامی رعایت شده و احکام، دستورات و قوانین طوری نگاشته شده اند که به تمام ابعاد فرد و جامعه، عدالت و نظم عمل شود.

همانطور که گفتیم این گوشه ای از مکتب حقوق اسلام به طور خیلی خلاصه است. احتمالا انیمه سایکو پس به بخشی از این مکتب برسد اما به خود مکتب حقوق اسلام نمی رسد. زیرا در انیمه سایکو پس بیان شد که خدایی وجود ندارد و مذهب زاییده ذهن بشریت است. پس ممکن نیست که این انیمه راهکار اسلامی را ارائه دهد. مگر آنکه به راهکار اسلام برسد اما خودش هم نداند که یک دین 1400 سال پیش چنین راهکاری را انتخاب کرده.

هر آنچه که باشد، انیمه سایکو پس همه چیز دارد. مبارزه، هیجان، ترس، تعلیق، معما، تعقیب و گریز، صحنه های اکشن، محتوای عمیق، مفهوم، فلسفه، شخصیت پردازی قوی، فیلمنامه قوی، داستان سرایی عالی، موسیقی متن مرتبط و هیجان آور، پویایی، ایفای نقش مخاطب و… . در کنار تمام نکات فنی عالی خود، به بهترین شکل ممکن از مکتب حقوق پوزیتیویستی انتقاد کرده و مکتب حقوق طبیعت گرا را نیز رد کرده است. برای اینکه ببینیم این انیمه به کجا قصد دارد برسد لحظه شماری می کنم و امیدوارم  همانطور که تا الان فوق العاده عمل کرده در ادامه نیز همین روند را ادامه دهد و پایانبندی خوبی را رقم بزند.