نقد و رمزگشایی فیلم سینمایی 2019 The Little Women(زنان کوچک)

[box type=”info” align=”” class=”” width=””]

تریلر اثر

دو فیلم صامت در سالهای 1917 و1918 به کارگردانی الکساندر باتلر و هارلی نولز، 4 فیلم بلند سینمایی در سال های 1933 ساخته جرج کیوکر و بازی کاترین هپبورن به نقش جو مارچ، 1949 به کارگردانی مروین لروی و جون آلیسون در نقش جو، 1994 ساخته گیلیان آرمسترانگ و

با حضور وینونا رایدر به عنوان جو و 2018 ساخته کلر نیدرپروم، به علاوه 3 فیلم تلویزیونی و 7 سریال و مینی سریال و حتی مجموعه انیمیشنی، آثاری هستند که قبلا از رمان “زنان کوچک” نوشته “لوییزا می الکات” بر پرده سینماها و یا صفحه تلویزیون رفته است.

گرتا گرویگ (که بعد از بازی گری در فیلم هایی مانند “تا رم با عشق” وودی آلن و “جکی” و “زنان قرن بیستم” و …، فیلم “لیدی برد” را نوشته و کارگردانی کرد و نامزد جایزه اسکار هم شد) اینک تازه ترین برداشت از رمان “زنان کوچک” را برپرده سینما برده است.

ورسیونی که تفاوت هایی با نمونه های قبلی دارد و اساسی ترین آنها در ساختاری است که برای فیلمنامه درنظر گرفته و شامل رفت و آمدهای مکرر در زمان حال و گذشته رمان می شود.

داستان همان است که در رمان لوییزا می الکات و فیلم های قبلی بوده ؛ 4 خواهر به اسامی مگ (اما واتسن)، جو (سیرشا رونان)، ایمی (فلورنس پوگ) و بث (الیزا اسکانلن) همراه مادرشان، مارمی (لارا درن) و دایه ای به نام هانا در شرایط فقر و سختی در حالی زندگی می کنند که دوران جنگ های انفصال در آمریکا طی می شود و پدر خانواده (باب اودنکرک) به جنگ رفته است.

جو اهل نویسندگی ، مگ علاقمند به تئاتر، ایمی به نقاشی و بث به موسیقی علاقه دارد ولی ماجراهایی مانند ورود جوانی به نام لوری (تیموتی شالمنت) که در همسایگی آنها به همراه عمویش، آقای لارنس (کریس کوپر) زندگی بسیار اشرافی دارد و معلمش، جان بروک به خانواده آنها و همچنین سفر ایمی همراه عمه مارچ (مریل استریپ) به فرانسه و رفتن جو به نیویورک و آشنایی با فردی به نام فردریک و بالاخره بیماری بث، زندگی آنها را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.

تفاوت ساختاری و مهم فیلم گرتا گرویگ با فیلم های قبلی “زنان کوچک “این است که ماجراهای دورانی که خواهران مارچ بزرگ شده و بعضا برای خود خانواده هایی هم تشکیل داده یا درصدد آن هستند با قصه روزهای کودکی و نوجوانی که در کنار هم بودند، به طور مداوم کات می خورد و همین موضوع وقتی به طور افراطی و بدون کاربرد و توجیه دراماتیک در فیلم مورد استفاده قرار می گیرد، قصه و مخاطب هر دو را دچار سردرگمی و کلافگی می کند.

اینکه مثلا صحنه های بیماری بث در دوران نوجوانی با موقعیت مشابه در زمان حال به کررات قطع شود، ممکن است نوعی بازی تدوین محسوب شود که در برنامه های سرگرمی و نمایشی و بعضا کمدی کاربرد داشته باشد ولی به نظر نمی آید برای فیلم های جدی سینمایی تمهید مناسبی باشد و اینکه مثلا قصه خوانی جو برای بث در کنار ساحل و در زمان حال چه ارتباط دراماتیکی به خدمات پشت جبهه ای مارمی درهفت سال پیش پیدا می کند

که به آن کات خورده یا صحنه گریه جو برای موهایی که از دست داده در گذشته به صحنه نقاشی کشیدن ایمی از لوری در پاریس هفت سال بعد چه ربطی پیدا می کند و یا صحنه ای که همین ایمی اعتراف می کند نقاش خوبی نخواهد شد با صحنه ای که در گذشته به همراه خواهران و دوستانش در کنار ساحل بازی می کنند چه پیوند دراماتیکی دارند که به هم مونتاژ شده اند، سوالاتی است

که هیچ توجیه ساختاری پیدا نمی کنند و نشان از سردرگمی فیلمساز دارد که به نظر می آید تنها مقصودش گریز از ساختار یکنواخت اقتباس های قبلی بوده است.

اگر مثلا در فیلم “پالپ فیکشن” ساخته کویینتین تارانتینو، یکی از شخصیت های اصلی فیلم به نام وینسنت در میانه فیلم کشته می شود ولی پس از آن باز هم او را صحیح و سالم می بینیم که یعنی زمان های فیلم جابجا شده، این یک بازی فیلمساز نیست

بلکه اشاره ای به تقدیر گریز ناپذیر شخصیت ها دارد. اگر در فیلم “یادگاری” یا “فراموشی” اثر کریستوفر نولان، زمان های فیلم در بسته های مثلا 10 دقیقه ای در حالی که هر بسته هم معکوس روایت می شود، جابجا شده و میان هر دو بسته به زمان حال قطع می شود

برای قشنگی و یا نشان دادن تبحر فیلمساز در جا به جایی زمان ها نیست بلکه روند دراماتیک فیلم را در ساختار اثر وارد می کند. اگر در فیلم هایی مثل “سال گذشته در مارین باد” و یا “هیروشیما عشق من” (هر دو فیلم از آلن رنه) شاهد جریان سیال ذهن و در هم رفتن زمان ها هستیم صرفا برای بوجود آوردن ساختاری جدید در روایت نیست، بلکه به ذهنیت جاری شخصیت ها اشاره دارد.

اما در فیلم “زنان کوچک” گرتا گرویگ، این قطع های پی در پی و بی مورد گاهی آنقدر زیاد می شود که برای پی بردن به زمان داستان فقط باید مثلا به موهای کوتاه یا بلند جو دقت کنیم و یا رنگ سرد و گرم زمینه که بعضا برای تفاوت زمان حال و گذشته قصه به کار گرفته شده و

در بسیاری مواقع به دلیل شباهت چهره پردازی ها و طراحی صحنه و حتی تفاوت های نه چندان مشخص کاراکترها در مدت هفت سال، این تمیز دادن زمان ها خصوصا برای تماشاگر عادی سینما دشوار می شود.

اثر گرتاگرویگ حتی برخلاف آنچه رایج شده بود ،یک اثر فمینیستی هم نیست و از قضا در برخی لحظات و فراز و فرودها ضد زن نشان می دهد. چنانچه اغلب خواهران مارچ ، آدم های عقده ای و غیر منطقی نمایش داده می شوند؛ خودپسندی و

غرور جو در هنگام برخورد نقادانه فردریک و رفتار متواضعانه فردریک یا کبر و خودپسندی ایمی نسبت به نقاش شدنش و مواجهه عاقلانه لوری (که اغلب سبکسری اش را بروز داده) وهمچنین عمل مگ در خرید پارچه پنجاه دلاری در عین فقر و نداری و نشان دادن بزرگواری از سوی جان بروک که حاضر می شود

برای سال نو، کت قدیمی اش را نگه دارد و … همه نشان از نوعی حضور غیرعقلانی زنان و نمایش مردهای عاقل و منطقی مثل آقای لارنس و پدر خانواده که قهرمان جنگ است و فردریک و جان بروک و حتی لوری دارد. در میان زنان تنها مارمی، عاقل نشان می دهد که او هم به جو اعتراف می کند در جوانی مانند او بوده است!

فیلم و رمان “زنان کوچک” در حاشیه جنگ می گذرد و سایه جنگ در کلیت فیلم جاری است. از همان آغاز فیلم که که جو برای دادن اولین داستانش به ناشر در دفتر او حضور دارد و ناشر (دشوود) به او می گوید به خاطر شرایط جنگی، موعظه در داستانش را کنار گذاشته و قصه های امیدوار کننده و شاد روایت کند که در آن اگر دختری هم هست،

حتما در انتها ازدواج کند یا در اوایل فیلم که مرتبا گفته می شود پدر خانواده در جنگ است و جو به لوری اعتراف می کند که او هم می خواسته همراه پدرش به جبهه برود و یا نامه ای که از پدر می رسد و مارمی برای بچه ها می خواند و نشان از آن دارد که یکسالی است

پدر را ندیده اند تا کمک هایی که به خانواده های فقیر می کنند و آن را نوعی ادامه جنگ می دانند تا فقر خودشان و تا حضور مارمی و جان در جنبش کمک به جنگ و جنگ زدگان و مراقبت از پدر مجروح شده و شعارهایی که در تجلیل از قهرمانان جنگ داده می شود و ….

و از همین جهات حتی می توان مانند فیلم های “خانم مینیور”و”بهترین سالهای زندگی ما”(هردو از ویلیام وایلر) فیلم “زنان کوچک” را هم در نوع سینمای جنگ ارزیابی کرد.

رمان “زنان کوچک” از جمله کتاب هایی بود که در دوران جنگ سرد و در جریان طرح عظیم کتاب که از سوی شورای برنامه ریزی جنگ روانی سازمان سیا به اجرا در آمد، مجددا از سوی سازمان سیا منتشر شد و برای تبلیغ سبک زندگی و ایدئولوژی آمریکایی در کنار صدها عنوان کتاب دیگر از جمله

“همشهری تام پین” هاوارد فاست، “سیاست جدید در عمل” آرتور ام شلزینگر ،”داستان های شگفت انگیز” ناتانیل هاثورن، “یک یانکی از کانتیکات در دربار آرتور شاه” مارک تواین و “خانه کوچک در چمنزار” لورا اینگلس وایلدر در سطح وسیع در سراسر جهان توزیع گردید. و در میان آنها “خانه کوچک در چمنزار” (که سریالش را هم بارها از تلویزیون دیده ایم) بسیار به “زنان کوچک” شبیه است و

اساسا این نوع قصه ها در فیلم های سینمایی و سریال های تلویزیونی به کررات روایت شده که فراتر از هر موضوعی در آن شاهد نمایش بی و کم کاست از ابعاد مختلف زندگی سنتی آمریکایی بوده ایم که اساسا ریشه در ایدئولوژی آمریکایی دارد.

فرانسیس ساندرس نویسنده، روزنامه نگار و پژوهشگر معروف آمریکایی در کتاب “جنگ سرد فرهنگی: سازمان سیا در عرصه فرهنگ و هنر ” ضمن اشاره به این مطلب، توضیح می دهد

که در همان دوران برای تولید و ساخت و توزیع فیلم هایی که در جهت ایدئولوژی آمریکایی ارزیابی می شدند، سازمانی به نام “ام پی اس” براساس فرمول “آزادی میلیتاری” و “جنگ صلیبی برای آزادی” که توسط سرویس های امنیتی و نظامی برای هالیوود تدوین شده بود،

جهت توزیع آثار مطلوب نظر پنتاگون و سازمان سیا بوجود آمد که با امکانات 135 پست خدماتی در 87 کشور جهان، شبکه توزیع عظیمی برای فیلم و سینمای آمریکا ایجاد کرد و فیلم “زنان کوچک” در کنار آثاری مانند “تعطیلات رمی” و “پیتر پن” و “آلیس در سرزمین عجایب “و …. از جمله فیلم هایی بودند که در این توزیع وسیع قرار گرفتند.

در گزارشات ماموران ارشد سازمان سیا درباره سازمان “ام پی اس” این گونه آمده است:

“…این مرکز با بهره مندی از بودجه های بی دریغ دولتی به مرکز تولید فیلم موثری تبدیل شد که همه جور امکانات و تسهیلاتی را که یک کمپانی فیلمسازی باید داشته باشد،

در خود داشت. کارگردان و تهیه کنندگانی را به استخدام در آورد و برای ساخت فیلم ها تعیین نمود که اهداف مورد علاقه ایالات متحده را به بهترین نحو مطلوب محقق سازند”

بی جهت نیست که تهیه کننده فیلم “زنان کوچک” یک اسراییلی به نام “آرنون میلچان” است (که در پست فیلم های “به سوی ستارگان” و “فانوس دریایی” نیز درباره او نوشتم)

که به پدر صنایع هسته ای اسراییل معروف شد، از سوی شیمون پرز (رییس اسبق رژیم صهیونیستی) مورد تجلیل قرار گرفت و کمپانی او به نام “ریجنسی” تولید کننده بسیاری از آثار سینمای هالیوود است.

اما فیلم “زنان کوچک”، از تم امسال فیلم های فصل جوایز نیز برخوردار است و از همین روی در لیست های مختلف برگزیدگان و نامزدهای جوایز این فصل قرار گرفته از جمله کاندیدای دریافت 5 جایزه اسکار شده.

در این فیلم نیز تم غلبه و طغیان قشر فرودست (در اینجا خانواده مارچ) بر علیه طبقه فرادست (مثل خانواده اشرافی لارنس و البته قوانین حاکم بر جامعه همچون ازدواج دختران) مشاهده می شود و

مهربانی و سخاوت طبقه فرادست نسبت به آن قشر فرودست، بسیار به چشم می خورد. لطف و محبت خانواده لارنس به خصوص عموی لوری نسبت به خانواده مارچ و دختران آن بویژه بث کاملا بارز است و

کارهایی مثل فرستادن شیرینی و میوه و غذاهای فراوان برای شب کریسمس خانواده مارچ یا آوردن پزشک و کمک به خانواده فقیر دیگر، از نمونه های این سخاوت و محبت به حساب می آید.

اما جو به عنوان شخصیت اصلی داستان کاملا علیه قوانین آن جامعه عصیان کرده و ازدواج و مانند آن را برنمی تابد. همچنین ایمی و حتی مگ و بث. آنها فقیرند و همواره در پی رفع فقر خود ولو به قیمت لگدمال کردن منافع دیگران،

اگرچه براساس این تم در نهایت تسلیم طبقه فرادست و قوانین مورد نظر آن شده و حتی جو پس از عدم موفقیت در ازدواج با لوری، به طرف فردریک رفته و تقاضای ازدواج با او را می کند و یا به اصرار ناشرش چنین صحنه ای را در داستان می گنجاند.