فیلم جنگیر (۱۹۷۳) برنده دو اسکار، از ویلیام فریدکین، اقتباسی موفق از رمانی به همین نام نوشته‌ی ویلیام پیتر بلاتی بود که توانست حدود چهل برابر بودجه‌اش در گیشه بفروشد. ویلیام پیتر بلاتی کمدی‌نویس معروف و کاتولیک معتقدی بود که کتاب جنگیر را نوشت.
وی فیلمنامه‌نویس فیلم جنگیر نیز بود و از علل موفقیت اثر، انطباق مناسب فیلم با رمان است که منجر به دریافت اسکار بهترین فیلمنامه‌ی اقتباسی توسط بلاتی شد. رمان جنگیر بر اساس واقعیت نوشته شد و فیلم نیز اقتباس از ماجرایی واقعی است.
جنگیر ویلیام فریدکین به نظر بعضی از کارشناسان، ترسناک‌ترین اثر تاریخ سینمای هراس است.
طبق گزارش گاردین، شخصیت واقعی که در رمان و فیلم جنگیر مورد اقتباس قرار گرفته است، رونالد ادوین هانکلر (Ronald Edwin Hunkeler) از مهندسین ناسا بود که در سال ۲۰۲۰ فوت کرد.
در اواخر دهه‌ی چهل میلادی در آمریکا، مقاله‌ای از واشنگتن پست راجب جن‌گیری از پسری با هویت نامعلوم منتشر شد که بعد از چند دهه، مشخص شد این پسر، رونالد هانکلر بود. بعضی علائم جنزدگی در رمان و فیلم، مثل صحبت کردن به لاتین، خراش های روی بدن و تکان خوردن تخت در مقاله‌ی واشنگتن پست در همان دهه‌ی چهل، ذکر شده است. البته دو کشیش ژزوئیت (گروهی از کشیش های مسیحی) حدود دو ماه کامل پیش پسر بودند و بعد از انجام عملیات های مختلف جن‌گیری، توانستند این موجود شیطانی را از وجود پسرک نوجوان خارج کنند.
حرکت صندلی ها، پیام هایی که روی بدن فرد جن‌زده نوشته شده و فحش دادن، از علائمی بوده که رونالد هانکلر وقتی که مبتلا به جنزدگی بود، از وی سر زده است.
رونالد از خاله یا عمه‌اش یک تخته‌ی احضار ارواح هدیه می‌گیرد و پس از فوت وی، اتفاقات عجیبی مثل حرکت اشیاء را شاهد بوده است. در فیلم نیز به بازی کردن ریگان (دختر جن‌زده) با تخته‌ی احضار ارواح و به نوعی سبب بودن آن در احضار شیاطین، اشاره می‌شود.
صدای عجیب هانکلر، ادرار کردن، استفراغ و صحبت کردن به زبان لاتین از کار های عجیبی بوده که از این پسر سر زده است. ویلیام فریدکین گفته است که فیلم را از روی اعتقاد ساخته و می‌خواسته ماوراء ماده را به صورت صریح به عموم مردم نشان دهد.
اما فریدکین در فیلم جنگیر به جای هانکلر، یک دختر را به ترسیم کشیده تا مظلوم بودن وی بیشتر به نظر برسد. در مورد جن‌گیری از رونالد هانکلر، مستند و فیلم های زیادی ساخته شده است. از جمله فیلم جن‌زده (Possessed) که نتوانست به اندازه‌ی جنگیر به موفقیت برسد.
جنزدگی در نگاه اسلامی امری واقعی است که بر اثر گناهان و سبک زندگی غلط، ممکن است برای انسان ها اتفاق بیافتد. بعضی از بیماری های روانی، اختلافات خانوادگی، شهوانی بودن، زود از کوره دررفتن و باقی مشکلات اخلاقی دیگر، به خاطر حضور شیاطین جنی در زندگی افراد است. متاسفانه بعضی از این بیماران هنگام مراجعه به پزشک بدنبال درمان جسمانی هستند، درحالیکه مشکل در بعد روحانی بوده و جسم هم تحت تاثیر مرض روحی، آسیب می‌بیند. در هالیوود در این زمینه اغراق هایی می‌شود و فیلم هایی مثل جنگیر، بدنبال برتری دادن موجودات شیطانی بر انسان ها است. در حالی که با رعایت دستوراتی ساده می‌توان عمده‌ی آزار واذیت های این موجودات فرومایه رفع می‌شود. (راهکار های دفع شیاطین در اینجا)
با توجه به ابتناء اثر بر ماجرایی واقعی و تاثیرگذاری جنگیر ویلیام فریدکین بر ده ها یا شاید صد ها اثری که پس از آن به موضوع جن‌گیری پرداختند، نقد این اثر هر چند پس از چند دهه، ضروری به نظر می‌رسد. جنگیر از ابتدا با شعار های ضد اسلامی، شروع می‌شود.
۱. اسلاموفوبیا در جنگیر
اسلاموفوبیا یا اسلام‌هراسی در هالیوود پدیده‌ی جدیدی نیست و در کتاب هایی از جمله کتاب معروف Reel Bad Arabs اثر جک شاهین، به نمونه هایی از سیاه‌نمایی غرب نسبت به مردم غرب آسیا و خصوصا اعراب، پرداخته شده است. در فیلم جنگیر، بعد از نشان دادن آرامش و انس و الفت مردم در آمریکا و مجسمه‌ی حضرت مریم، شاهد طلوع آفتاب و گرمای سوزناکی در منطقه‌ای نزدیک به موصل عراق، در استان نینوا به نام الحضر یا هاترا هستیم.
بخشی از بقایای تمدن های باستانی اعراب در این منطقه علی‌رغم تخریب داعش، باقی مانده است. گفته می‌شود که این منطقه کاملا عربی نبوده و نشانه های تمدنی از ایران و یونان نیز در آنجا قابل مشاهده است(منبع).
این سکانس با موسیقی دلهره‌آور و نمایی از بیابان های منطقه ادامه می‌یابد. حفاران مشغول به کارند و صدای تیشه ها آزار دهنده است. در حین حفاری، مجسمه‌ای شیطانی پیدا می‌شود که توجه پدر مرین، کشیش با سابقه‌ی ژزوئیت را به خود جذب می‌کند.
پازوزو، شیطانی که بتی از وی در خرابه های نینوا یافت می‌شود، شیطانی باستانی از بین‌النهرین بوده که به گفته‌ی بریتانیکا، اولین بار در منطقه‌ای نزدیک به موصل امروزی، شواهدی از وی پیدا شده است. بر اساس دایرة المعارف شیاطین، پازوزو با اسم عجیبی که دارد، از شیاطین اصلی بوده است. (Encyclopedia of Demons and Demonology, p54)
پازوزو شیطانی آشوری و بابلی است که باعث شیوع بیماری ها و طاعون است. پازوزو ظاهری ترکیبی از حیوانات مختلف دارد و سرش شبیه به سگ است. سر پازوزو در کنار پنجره رو به بیرون قرار می‌گرفت تا آن خانه از شر خودش در امان باشد. (Ibid, p197)
در جنگیر نیز شاهد هستیم که پدر مِرین سر این شیطان را از دل خاک بیرون کشیده و بعد هم در جایی با بت این شیطان روبرو می‌شود. هر چند فیلم در مرتبط ساختن وقایع موفق نیست و متوجه نمی‌شویم چرا پدر مرین با یافتن این بت، خطر وی را متوجه می‌شود. یا مشخص نمی‌شود چرا این جن شیطانی به امریکا سفر می‌کند. حتی اسم پازوزو نیز بیان نشده و فقط بت این شیطان نشان داده می‌شود. اما به هر حال جنگیر، علت شیطان‌پرستی، توهین به شمایل مسیحی در آمریکا و جنزدگی ریگان را همین شیطان می‌داند که با اعمال شیطانی بعضی در آمریکا ظاهر شده است.
نکته‌ی قابل توجه در ابتدای فیلم، هجوم شیطانی باستانی از مکانی عربی-اسلامی به آمریکاست. به طوری که فریدکین با پخش اذان، نشان دادن اعراب مسلمان و زنان محجّبه، سعی دارد پیوندی تصویری بین این شیطان و فضای اسلامی عراق برقرار کند.
به تعبیر استاد مستغاثی، شعاری که بوش در جریان حمله به عراق بعد از یازده سپتامبر داد، که باید برای نابودی شیطان، وی را در خانه‌ی او نابود کنیم (نقل به مضمون) چند دهه‌ی پیش فریدکین در جنگیر همین شعار را به صورت تصویری بیان کرد و ریشه‌ی حمله‌ی شیاطین به آمریکا را عراق و اعراب مسلمان دانست.
این فرافکنی در حالی صورت گرفت که قدرت در آمریکا در دست مافیای شیطان‌گرا و یهودی قرار دارد و هالیوود نیز نتیجه‌ی به قدرت رسیدن همین کانون های شیطانی در غرب است. (رجوع شود به: دین نوین جهانی، از تئوری توطئه تا واقعیت)
طبیعتا با وجود محفل های شیطانی مثل انجمن جمجمه و استخوان یا کلوب بوهمیا در آمریکا (که به اقرار بوش، خودش عضو این فرقه بوده است) نوبت به شیاطین باستانی غرب آسیا نمی‌رسد و خود این فرقه های غربی در احضار شیاطین ید طولایی دارند.
اما هالیوود بایستی معضلات جامعه‌ی آمریکایی را به خارج از مرز ها ربط دهد تا علاوه بر آرام کردن مردم، حملات نظامی خودش را در منطقه‌ی غرب آسیا توجیه نماید.
البته از ایرادات مهم فیلم معرفی پازوزو است که جز خاورمیانه‌ای بودنش، مشخص نیست کیست و چه انگیزه هایی دارد و چرا و چطور ریگان را تسخیر می‌کند.
۲. ماوراء ماده و نقصان تجربه‌گرایی افراطی
بخش زیادی از فیلم پیرامون اثبات وجود پازوزو است. کریس (مادر ریگان) به خاطر علائمی که ریگان دارد وی را به دکتر های مختلفی جهت معاینه نشان می‌دهد اما علی‌رغم استفاده از روش های متعدد علم مدرن، ریگان بهبود نمی‌یابد.
دکتر شاه‌حسینی که علاوه بر استادی در سینما، پزشک هم هستند، در نقد جنگیر اشاره داشتند: سیری که کریس برای درمان ریگان طی می‌کند، دقیقا سیر درمانی مریضی است که در آن زمان اطباء تجویز می‌کردند و فیلم نشان می‌دهد که علی‌رغم استفاده از تمام درمان های مدرن، درمان ریگان ناممکن جلوه می‌نماید.
تا جایی که یکی از پزشک ها به کریس توصیه می‌کند مراسم جن‌گیری را ترتیب دهد تا شاید ریگان به واسطه‌ی تلقین (و نه استفاده از نیروی معنوی کشیش) درمان شود.
در واقع علوم جدید با این همه تکنولوژی های پیچیده و البته ترسناک، توان درمان یک دختر بچه را ندارد و هنر پزشکان مدرن نیز در فیلم جنگیر، چیزی جز پاره پاره کردن بدن این دخترک نیست. اینجاست که کریس دست به دامن کلیسا می‌شود.
۳. کلیسای ناکارآمد و شیاطین قدرتمند
پدر دِیْمیِن علاوه بر درس کشیشی، از طرف کلیسا به دانشگاه رفته و روان‌پزشکی خوانده است. وقتی کریس به وی مراجعه می‌کند، دیمین او را به درمان های طبیعی ارجاع داده و تا با چشمان خودش جن‌زده بودن ریگان را نبیند، باور نمی‌کند که در قلب آمریکای مدرن، شیاطین به این شکل نفوذ کرده باشند.
پدر دیمین زندگی به سامانی ندارد و مادرش نیز رحلت می‌کند. کشیشی که وضعیت روانی خودش مناسب نیست و شب را با نوشیدنی های نجس می‌گذراند، حالا باید در مقابل شیطان بایستد!
پدر مرین هم که در ابتدای فیلم در عراق مشغول کار پژوهشی بود به آمریکا بازگشته و با راهنمایی کلیسا، به کمک پدر دیمین می‌آید تا به عنوان ریش سفید، بتواند مراسم جن‌گیری را به نحو احسن انجام دهد. اما علی‌رغم پوشیدن لباس های خاص، استفاده از آب مقدس و خواندن دعا های مختلف، پدر مرین توسط شیطانی که در جسم ریگان حلول کرده کشته می‌شود و پدر دیمین هم که به عجز خود درمقابل این شیطان پی برده است، بدن خود را برای حلول شیطان آماده کرده و پس از خارج شدن پازوزو از بدن ریگان، خودش را می‌کُشد تا با این فداکاری پازوزو نیز نابود شود.
این نگاه مبالغه‌آمیز به قدرت شیاطین بسیار جالب توجه است. همان‌طور که گفته شد، در ماجرای واقعی جن‌گیری از هانکلر، کشیش ها پس از دو ماه کار مداوم می‌توانند این جن را از بدن وی خارج کنند. اما در فیلم جنگیر، کشیش با اینکه به عنوان مرد خدا شناخته می‌شود، یا در مقابل پازوزو از پا درمی‌آید یا باید خودش را نابود کند تا پازوزو هم نابود شود.
به تعبیر استاد فرج‌نژاد، هالیوود با ضریب دادن به قدرت شیاطین، در ناخودآگاهِ مخاطب می‌کارد که قدرت شیاطین بسیار زیاد بوده و گویا قطبی مستقل در مقابل خداوند است. در حالی که شیاطین جنی علاوه بر اینکه ذاتا از انسان ها پست‌تر هستند، مخلوقی از مخلوق های خداوند بوده و بدون افاضه‌ی خداوند، نمی‌تواند قدم از قدم بردارد. ابلیس لعین که بزرگ شیاطین جنی است برای اغواء بندگان انس، از درگاه الهی اجازه می‌پرسد. اما در هالیوود، مردان خدا در مقابل یک شیطان قلع و قمع می‌شوند.
مساله‌ی دیگر، حلول شیاطین جنی در کالبد آدمی است. در فرهنگ غربی، جن یکی از اقسام شیاطین ماورائی به شمار می‌رود. اما در نگاه اسلامی، موجوداتی دارای اختیار که انسان و فرشته نیستند و خلقتی ناری دارند، جن نامیده می‌شوند. جنیان اقسام مختلفی داشته و مثل انسان ها، مؤمن و کافر دارند. جنیانِ کافر، حق را می‌شناسند و با آن مبارزه می‌کنند، مثل انسان های کافر که روبروی حق می‌ایستند. بدلیل ضعف وجودی این موجوداتِ فرومایه، انسان ها از ارتباط با جنیان منع شدند. چرا که همنشین انسان باعث ترقی یا تباه شدن ارزش های وی می‌شود.
در آثار هالیوودی تحت تاثیر نگاه اساطیری و مسیحی، ما با ارواح خبیثه طرفیم، اما در نگاه دقیق، این ها ارواح انسانی نبوده و همگی جن هستند. جنیان با گناهان مختلف می‌توانند در محل زندگی افراد حضور یابند و موسیقی، همجنس‌بازی، زنا، استفاده از نجاسات و کار های اینچنینی باعث جلب شیاطین جنی می‌شود. یکی از حکمت های افعال ممنوع در ادیان، همین جلب شیاطین و دور شدن فرشتگان است. طبیعتا بر اثر دوری جوامع غربی از سبک زندگی دینی و رواج یافتن انواع و اقسام کار های مضرّ، شیاطین در زندگی مردم حضور پیدا کرده و ممکن است کار به حلول های این چنینی نیز بکشد. اما ریشه‌ی این مسائل، دعوت خود انسان است و بدون دعوت عملی به واسطه‌ی گناهان و اعمال پلید، شیاطین مثل فیلم جنگیر بر انسان ها تسلط ندارند.
مجموعه دستورات الهی و ادعیه، که از بیدار شدن تا خواب را دربرمی‌گیرد خود به خود این فرومایگان را دور کرده و حفاظی از نور در مقابل شیاطین ایجاد می‌کند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از فیلم جنگیر
فیلم جنگیر با اغراق در قدرت شیاطین و وارونه جلوه دادن عملیات جن‌گیری، سعی دارد جهانی را ترسیم کند که گویا خدای غرب (اگر وجود داشته باشد) آن ها را رها کرده و کلیسای سکولار و منفعل هم نمی‌تواند گرهی را باز کند. کلیسا نه دنیا، که حتی معضلات متافیزیکی مردم را هم لاینحل گذاشته و طبیعتا در این جهان سیاه و تاریک، بشر درمانده چاره‌ای جز نابود شدن یا پناه بردن به همین موجودات سیاه را ندارد. در حالیکه در واقعیت مردان اهل دین بدون آسیب جدی، رونالد ادوین هانکلر را نجات می‌دهند.
هالیوود از دهه‌ی هفتاد میلادی سعی دارد شیاطین را اربابان عالَم معرفی کرده و امروز می‌بینیم این رویکرد شرگرا در آثاری مثل اتک آن تایتان، سابرینا، دیابلو، پسر جهنمی و… صراحتا انسان را به کرنش در مقابل شیاطین دعوت می‌کند.
گرچه گفته می‌شود کلیسای کاتولیک از فیلم جنگیر حمایت کرد، اما این فیلم مطمئنا در راستای اهداف کلیسا ساخته نشده و مطلعی تاریک از آثاری بود که توانست قدرت شیطان را بر روی پرده‌ی نقره‌ای به رخ جهانیان بکشد. هرچند آیین تحریف‌شده‌ی مسیحیت و انفعال کلیسای کاتولیک در قبال گسترش فساد در جامعه، قابل دفاع نیست، اما فیلم هایی مثل جنگیر به بهانه‌ی نقد مسیحیت، یکسره ادیان الهی را ناکارآمد جلوه می‌دهند.
جنگیر زندگی کریس، یک سلبریتی سینما را روایت می‌کند که با حلول شیطانی باستانی در کالبد دخترش، آرامش خود را در گرو پناه بردن به جن‌گیرانِ کلیسا می‌بیند. در پایان فیلم (نسخه‌ی طولانی‌تر) شاهد هستیم که گردنبند کشیش دیمین به کریس داده می‌شود تا یاد و خاطره‌ی وی زنده بماند. اما اثر بدلیل ضعف در پرداخت شخصیت ها، از جمله پدر دیمین (رابطه‌ی او با مادرش درست ترسیم نمی‌شود و ما نمی‌فهمیم چرا باید مادرش را در خانه‌ی سالمندان بگذارد تا در تنهایی بمیرد. کریس هم ظاهرا با کسی وارد رابطه شده اما جز چند دیالوگ، روابط دوستانه و احساسی وی در اثر دیده نمی‌شود. ریگان نیز جز در خانه کنشی ندارد و فیلم نمی‌تواند یک دختر بچه‌ی مظلوم را بسازد. لذا مخاطب به شخصیت ها خیلی نزدیک نمی‌شود و احساس همذات‌پنداری نمی‌کند.) نمی‌تواند ما را با وی همراه سازد و نزدیک کند. اصل ماجرای جنزدگی و جن‌گیری بهترین قوت فیلمنامه است که باعث می‌شود مخاطب جز قدرت شیطان، چیزی در خاطرش نماند.
در راستای بررسی شیطان گرایی در هالیوود مطالعه مقاله زیر توصیه می شود:
شیطان در سینما؛ نگاهی به روند اجرای پروژه اومانیسم در سینمای جهان
عالی بود عالی
خداقوت
پر توان باشید
مخلصم
سلام و عرض ادب
ممنون بابت مطلب
به نظرتون در مقایسه با فیلم جن گیر ، فیلم شیون رویکرد الهی تری به ماوراءالطبیعه دارد یا به سبب ترسیم نگاه منفی که دارد آن هم دچار نگاه شرگرا و متوجه به شیاطین است ؟
سلام علیکم
بله
توی فیلم شیون طرفین در نظر گرفته میشن و یک جورایی بی علاقگی مردم به استفاده از نیروی خیر باعث اتفاقات بد میشه
یعنی سبک زندگی خودشون ایراد داره و به نیروی خیر اعتماد ندارن
ممنون بابت پاسختون
براتون آرزو های بهترین ها رو از خدای منان دارم ✋🌹