نقد و رمزگشایی فیلم سینمایی Nomadland 2021(آوارگان)

«کلوئه ژائو» فیلمساز چینی تبار که پیش از این نیز فیلمی را در همین سبک و سیاق به نام «سوارکار» ساخته بود، این بار بر اساس کتاب جسیکا برودر به نام

Nomadland: Surviving America in the Twenty- First Century اثری سینمایی با حضور شخصیت های اصلی آن کتاب و

عده دیگری از آوارگان و بی خانمان های واقعی ساخته که شاید

بتوان گفت به جز فرانسیس مک دورمند و دیوید استراثیرن و شاید یکی دو نفر دیگر،

بقیه شخصیت های فیلم واقعی بوده و لوکیشن ها هم همگی همان مکان های حقیقی ماجرا هستند.

فرن (با بازی فرانسیس مک دورمند) با تعطیلی معادن گچ «کنگلومرا» در

امپایر نوادا و سپس از دست دادن همسر محبوبش در حالی که فرزندی هم ندارد،

وسائل مختصری برداشته و با خریدن یک ون، راهی بیابان های آمریکا می شود. او برای گذران زندگی به طور فصلی در مراکز مختلف

مانند فروشگاه آمازون در آریزونا یا رستورانی در داکوتای جنوبی و

یا کارگاه چغندر پاک کنی در نبراسکا کار می کند. ولی خانه ای ندارد

نقد و رمزگشایی فیلم Nomadland 2021 (آوارگان)

و زندگی اش را با ایجاد آشپزخانه کوچک و محل خواب درون همان ون می گذراند.

فرن پس از ورشکسته شدن در زندگی دیگر قصد زندگی جمعی نداشته و

به انزوا روی آورده ولی ناخودآگاه مجددا به طرف اجتماع جلب می شود.

اما این بار به جامعه بی خانمان هایی که مانند او زندگی شان را بر پشت ون سوار کرده و بیابان های آمریکا را زیرپا می گذارند.

«باب ولز» و «لیندا می» از جمله شخصیت های واقعی هستند

که فرن با آنها برخورد کرده، دوست می شود و

بخشی از آوارگی خود را با آنها به اشتراک می گذارد. اشتراکی که قبل از آوارگی، در غم از دست دادن عزیزی وجود داشته است.

هر یک از آنها غمی در وجودشان باقی مانده که قرار و آرام و

زیر سقف زندگی کردن را از آنها گرفته است.

غمی که برخی شان را تا مرز خودکشی پیش برد اما شاید همین آواره زندگی کردن در دشت و صحراها، نجاتشان بخشید.

نقد و رمزگشایی فیلم Nomadland 2021 (آوارگان)

باب ولز که حکم مرشدی را برای آن گروه بی خانمان دارد، مقصر همه این شرایط نابسامان را افسارگسیختگی سرمایه داری می داند.

او در سخنرانی اش برای جمع آوارگان ون سوار می گوید:«ما نه تنها ظلم سرمایه داری را قبول کردیم

بلکه محدودیت هایی را که دلار آمریکایی هم برایمان به وجود آورد، با کمال میل پذیرفتیم. مثل اسب های کار که تا دم مرگ کار می کنند و

این اتفاق برای خیلی از ماها افتاده است… ما باید متحد شده و از یکدیگر حمایت کنیم…»

و در همان اول فیلم به ما گفته می شود همین سرمایه داری است که بحرانش در سال ۲۰۱۱ باعث تعطیلی آن معادن گچ و مرگ همسر «فرن» و از هم گسیختگی زندگی شان شد.

آنچه در طی بحران مالی سال های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ تقریبا بر سر اغلب آن خانه به دوشان آمد.

کلوئه ژائو هم برای روایت مستند/ داستانی اش از زندگی بی خانمان های ون سوار آمریکا، قصد داشته از سبک نئورئالیستی استفاده نماید

و به جای نمایش فراز و فرودهای داستانی و

گره افکنی های دراماتیک و بحران آفرینی های داستانی و… به روایت ساده و جزیی نگر از زندگی «فرن» و همدردهای او بپردازد،

مانند آنچه ویتوریو دسیکا از زندگی «امبرتو دی» در سال ۱۹۵۲ ساخت.

خصوصا که ماجرایش هم واقعی است. شاید اگر امبرتو دی هم گزینه آوارگی در دشت و صحرا و بیابان را داشت،

آنگونه به گدایی و تلاش برای خودکشی نمی پرداخت.

اگرچه نمی توان چشم انداز سوسیالیستی چزاره زاواتینی (فیلمنامه نویس مارکسیست «امبرتو دی») را با جسیکا برودر

(نویسنده آرمان گرای آمریکایی «سرزمین بی خانمان ها») مقایسه کرد.

به هر حال این تلاش نئورئالیستی «کلوئه ژائو» را بازی بسیار پرحس و حال و درونگرای فرانسیس مک دورمند ابتر گذاشته

نکته قابل توجه اینکه هنر مک دورمند (که به نوعی دنباله ایفای نقش او در فیلم «سه بیلبورد خارج از ایبینگ، میزوری» به نظر می رسد) و

البته کار کلوئه ژائو این بوده که علی رغم این بازی بسیار پرقدرت حسی،

تفاوتی ما بین نقش او و دیگر افراد که تقریبا اغلب نابازیگرند و در واقع خودشان را بازی می کنند، به چشم نیامده و حس نشود.

نقد و رمزگشایی فیلم Nomadland 2021 (آوارگان)

اما شاید بتوان دلیل این ژانرشکنی را در درونمایه روایت ژائو جست وجو کرد که از ورای قصه غم انگیز «فرن» و افرادی مانند او،

ماجرای بی خانمان هایی مثل سوانکی را حکایت می کند که

طی آوارگی شان، به کشف و شهود در دل طبیعت دست زدند و گویی دوباره از پی کشف آمریکا برآمدند.

سوانکی شرح می دهد که زندگی اش را با تماشای موس های وحشی بر

روی رودخانه در آیداهو و پلیکان هایی که بر روی دریاچه در کلرادو فرود می آمدند

و پرستوهایی که در بالای صخره ها از تخم هایشان بیرون آمده و تخم های شکسته شان بر روی رودخانه شناور می شد و… کامل کرده است.

نقد و رمزگشایی فیلم Nomadland 2021 (آوارگان)

و «فرن» نیز پس از مرگ سوانکی در ادامه گشت و کشف هایش در طبیعت بکر صحراها و دشت های بیکران، همان مشاهدات سوانکی را می بیند.

از همین روی خواهرش می گوید که کار آنها مثل کاشفان آمریکاست. او معتقد است که کار امثال «فرن» فرهنگ و سنت آمریکایی است.

در این نوع زندگی، مرگی هم وجود ندارد. چون آنها همیشه در جاده ها هستند و زیر هیچ سقفی شاهد مرگ هم قطار خود نبوده و نیستند.

باب ولز می گوید که هیچ وقت خداحافظی نمی کنم

به هر کس می رود، می گویم دوباره در جاده می بینمت. ما نمی دانیم، شاید هم او را دوباره دیدیم و دیده ایم و می بینیم.

در واقع این بی خانمان ها یا آواره ها، به نوعی آرمان های کشف آمریکا را مجددا دنبال می کنند. همان گونه که اجدادشان برای آرمان های ایدئولوژیک خود از ایرلند و

همچنین شرق اروپا، آوارگی را به جان خریدند و راهی قاره نو شدند.

یادمان باشد که در ایدئولوژی بنیانگذاران آمریکا، آوارگی یا دیاسپورا، راه و روش نیاکانشان بود که عاقبت آنها را به سرزمین موعودشان رسانید.