نقد و بررسی سه‌گانه‌ی هابیت (The Hobbit)

نقد و بررسی‌سه‌گانه‌ی هابیت

سه‌گانه‌ی هابیت ساخته‌ی پیتر جکسون و بر اساس رمان جی. ار. ار. تالکین است .
این سه قسمت در مجموع ۷۴۵ میلیون دلار هزینه داشت که با فروش حدود سه میلیارد دلاری توانست مخاطبان زیادی را جذب کند.
این فیلم درباره‌ی تبعید نژاد دورف ها (کوتوله ها) از سرزمین مادریشان است. همچنان‌که در سه‌گانه‌ی ارباب حلقه ها نیز شاهد هستیم، این فیلم نیز اقتباس های زیادی از کتاب مقدس یهودی‌-مسیحی داشته است.

در ادامه به بررسی اسطوره های موجود در فیلم های هابیت می‌پردازیم.

۱. تورین سپر بلوط و پسر پادشاه داود

قهرمان اصلی فیلم، تورین پسر تِرِین است که شاه‌زاده‌ی قوم در تبعید است. در ابتدای فیلم گاندولف کلیدی را که از پدر تورین گرفته بود، به وارث بر حق سرزمین اربور، تورین، می‌دهد.
اسطوره‌ی کلید داود در منابع مختلف، از جمله کتاب مقدس آمده است. در مکاشفات یوحنا، پیام حضرت مسیح در مکاشفه یوحنا چنین است:
«به فرشتۀ کلیسای فیلادِلفیه بنویس: «آن که قدّوس است و حق، آن که کلید داوود را دارد، آن که می‌گشاید و کس نخواهد بست، و می‌بندد و کس نخواهد گشود، چنین می‌گوید
مکاشفه 3:7

همچنین گفته شده است پادشاه داود هنگام فتح قلعه‌ی صهیون، با کلید در قلعه را باز کرده و آن را به تصرف درآورد. همچنین کلید نماد مشروعیت پادشاهی‌ست.
پس درواقع ترین پدر تورین در فیلم، بازنمایی داود است و پسرش نیز ، پسر داود.

ویژگی مشترک دیگر بین تورین و پسر داود، مساله‌ی درخت بلوط است. در فیلم می‌بینیم که در جریان جنگ با اورک ها تورین با قطعه‌ی چوبی از درخت بلوط، خود را از مرگ نجات می‌دهد و به سپر بلوط معروف می‌شود.
در کتاب مقدس امده است که پسر داود در درخت بلوط گرفتار شده و کشته می‌شود.( سموئیل۲ باب۱۸: فقرات ۹تا۱۶ ) درواقع در این فیلم شاهد یک اقتباس معکوس از این ماجرا هستیم.

مساله‌ی مورد توجه دیگر، سنگ داود است. در اسطوره های یهودی آمده است که وقتی حفاری برای ساخت معبد توسط پادشاه داود در حال انجام شدن بود، یکی از حفاران به یک سنگ درخشنده برخورد کرد. در این اسطوره آمده است که این سنگ، همان سنگ زیرین تمام جهان است و نباید از محلش تکان بخورد. اما داود که خیلی کنجکاو شده بود آن را کمی تکان داد و بعد با یک ندا که او را از حرکت دادن سنگ نهی می‌کرد، منصرف شد.

در هابیت نیز ما با یک سنگ که کهکشانی در داخل آن است روبرو می‌شویم که نمادی از سنگ پایه‌ی تمام جهان است. همچنین این سنگ، به عنوان نشانی از پادشاهی دوورف ها، بسیار مورد علاقه‌ی پادشاه بوده و همین علاقه‌ی دیوانه‌وار وی، باعث سستی حکومت وی و حمله‌ی اژدها می‌شود. می‌دانیم که اژدها در فرهنگی یهودی مسیحی، نماد شیطان است. (کتاب Mythology of Judaism,Howard Shwartz, p96)

همچنین در منابع یهودی معلوم نیست که آیا داود مرده است یا خیر و از سرنوشت دقیق او خبری در دست نیست. دقیقا پدر تورین نیز گم شده و کسی از عاقبت او خبر ندارد.
پس در فیلم تورین نمادی از پسر داود است و قوم او نیز قوم بنی‌اسرائیل هستند.

۲. شامیر و عقاب های اسطوره‌ای سلیمان

گفته شده است پادشاه سلیمان عقاب هایی داشته است که به ایشان خدمت کرده و تحت فرمان او بودند.

همچنین سلیمان برای برش سنگ ها کرمی داشت که با کمک آن معبد را ساخت.
در هابیت نیز عقاب های تحت فرمان گاندولف و کرم های سنگ‌خوار نشان داده می‌شود.
(کتاب Encyclopedia Of Jewish Myth, Magic & Mysticism, second edition, Geoffry W Dennis, shamir, eagle )

۳. دیازپورا و سرگشتگی بنی‌اسرائیل

در قسمت اول حمله‌ی اژدها به سرزمین اربور و مهاجرت قوم دوورف، نشان داده می‌شود. علاوه بر مو های بافته شده‌ی دوورف ها که شبیه به یهودیان است، اسطوره‌ی غصب سرزمین مقدس توسط شیطان در این فیلم کاملا بازنمایی می‌شود. همچنین دورف هایی که تورین را دنبال می‌کنند دوازده نفر هستند که احتمالا نمادی از دوازده قبیله‌ی بنی اسرائیل است. طلا های انباشته‌ی دوورف ها نیز در اربور، کاملا اشاره بر ثروت پرستی یهودیان دارد که تبدیل به یک کلیشه شده است.

جالب است که نام یکی از کوه هایی که دورف ها در آن زندگی می‌کنند، موریا است. در تاریخ یهودی نیز نام دیگر کوه صهیون، موریاست.
علاوه بر این موارد، در قسمت اول شاهد مرثیه سرایی دوورف ها برای سرزمین از دست رفته‌ی اربور هستیم که کاملا فضای تبعید یهودیان و دیازپورا را نشان می‌دهد.
ربی جفری ساکس در این باره گفته است:
شعری که در قسمت اول توسط دوورف ها در فراق سرزمین مادری خوانده می‌شود، اشاره به مرثیه خوانی یهودیان در تبعید دارد.

دیالوگ های متعددی درباره‌ی مظلومیت (!) قوم در تبعید و همچنین ظلم اژدها یا شیطان که سرزمین مقدس را تسخیر کرده است، وجود دارد. تا جایی که اسماگ، اژدهایی که سرزمین را تسخیر کرده است و درواقع امر، متجاوز است، دورف هارا غاصب این سرزمین می‌خواند! این مساله طعنه‌ای به مسلمانان مظلوم فلسطینی‌ست که جائران صهیونیست را به حق، غاصب می‌خوانند.

۴. جنگ آخرالزمانی

در قسمت پایانی سه‌گانه‌ی هابیت، شاهد جنگ بین مردمان آزاد (الف ها، دوورف ها و انسان ها) در مقابل شیاطین هستیم. تقدیر، سپاهیانی از نژاد های مختلف را در مجاورت سرزمین اربور جمع کرده تا با لشکریان شیطان بجنگند. حتی تراندوییل، پادشاه الف های جنگلی نیز با هدف بدست آوردن جواهراتی خاص، لشکرش را به اربور می‌برد تا با دورف ها بجنگد اما با حمله‌ی شیاطین، همه‌ی نژاد ها علیه اورک ها متحد می‌شوند.

جالب توجه است که در اسطوره های یهودی گفته شده است که آدم از بهشت با هدف پیدا کردن الماس های زمینی خارج شد و البته تقدیر خداوند را با این بهانه، اجرا نمود. (Mytholology of Judaism, p 436 کتاب )
همچنین در اسطوره های یهودی آمده است که در آخرالزمان و پس از بازگشت قوم بنی‌اسرائیل به سرزمین مقدس، شیپور شوفار زده شده و مردگان از کوه بیرون می‌ریزند. در هابیت نیز کرم های شامیر با خوردن کوه ها، بخشی از آن را نابود کرده و لشکریان اورک (شیاطین) از کوه خارج می‌شوند.

شبیه این مساله در سریال بازی تاج و تخت نیز در جریان ریختن دیوار بزرگ تکرار شده است.
البته جنگ با پیروز شدن مردمان آزاد در مقابل شیاطین و کشته شدن تورین، به اتمام می‌رسد. دقت شود که چون تالکین، نویسنده‌ی رمان، مسیحی بوده است، منجی را در فیلم ارباب حلقه ها که ادامه‌ی این سه‌گانه است، کاملا مسیحی ترسیم نموده و لذا مسیح‌ ابن داود را با قرائت ویژه‌ی یهودیان، به عنوان منجی نمی‌پذیرد.

۵. حلقه‌، منجی آخرالزمان و موجودات جنی
در این قسمت به عنوان مقدمه‌ی فیلم ارباب حلقه ها، به بحث حلقه‌ی قدرت و منجی آخزالزمانی اشاره می‌شود. حلقه‌ی قدرت از اسطوره های معروف یهودی‌ست که گفته شده پادشاه سلیمان با این حلقه بر جن و انس، حکومت می‌کرد. در فیلم نیز حلقه اگرچه متعلق به سایرون، شیطان فیلم است، اما کسی که آن را بر دست کند، به بُعد دیگری منتقل می‌شود. یعنی حلقه یک قدرت متافیزیکی دارد و سایرون که خود روزی موجودی متعالی شبیه به الف ها، بوده است، منحرف شده و تمام قدرت او به این حلقه است.

نکته‌ی بعدی اشاره‌ی پایانی فیلم به آراگورن، منجی-پادشاه در قسمت های بعدی است که عمری طولانی داشته و مسیح‌وار با نابودی شیطان، حاکم بر کل جهان می‌شود. دقت شود که در اسلام، مسیحیت و یهودیت، مساله‌ی دو منجی که در نگاه ما، حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف و حضرت مسیح علیه‌السلام هستند، مطرح است. گرچه مصادیق تفاوت پیدا می‌کند.

نکته‌ی پایانی اینکه در این سری فیلم ها ما با گروهی از موجودات زیرزمینی به نام اورک و گابلین طرف هستیم. اورک ها قبلا الف بوده‌اند و مشابه اسطوره‌ی فرشته‌ی سقوط کرده در کتاب مقدس، موجودات پاکی بودند که به شیطان تبدیل شدند. همچنین گابلین ها کاملا شبیه به جنیان شیطانی هستند و مبارزه‌ی منجی با این موجودات ماورائی اشاره به جنگ های آخرالزمانی بین سپاه شیاطین و منجی راستین دارد. (در یادداشت بازی تاج و تخت، به مساله‌ی قوم یاجوج و ماجوج و جنگ آخرالزمانی، پرداختیم.)

جمع‌بندی:

در فیلم هابیت همان اسطوره‌ی معروف مظلومیت یهود و دور بودن از وطن، برای چندمین بار در هالیوود، بازنمایی شده است. همچنان‌که فیلم با اشباع شدن از اسطوره های دینی تحریف شده، سعی دارد برای خونریزان صهیونیست توجیه عملی پیدا کند.
البته قابل توجه است که تالکین، شیطان‌گرا نبوده و با ادبیات مسیحی این رمان را نوشته است. لذا علامت چشم شیطان در جبهه‌ی شر قرار دارد و بازگشت قوم یهود به سرزمین مقدس نیز در نگاه وی، الزاما اسلام‌ستیزانه نیست؛ بلکه فیلم که در قرن ۲۱ ساخته شده است این مفهوم را می‌رساند.

هالیوود به عنوان وزارت تبلیغات و پروپاگاندای غرب، وظیفه‌ی جهانی سازی شعار های پوچ صهیونیزم را دارد. حتی در فیلم هابیت شهر افسانه‌ای لوز که در اسطوره های یهودی، موجودات نامیرا در آن زندگی می‌کنند و باید از زیر یک درخت وارد غار مخفی شده و سپس وارد شهر شویم ( Ibid, p477 )، دقیقا طبق همین اسطوره، بازنمایی شده است.

پسندیده است ما نیز به عنوان مخاطبین هوشمند، سعی کنیم تا با نگاه منتقدانه این آثار را ببینیم و تا حد ممکن، تحت تاثیر اسطوره های هالیوود قرار نگیریم