نقد و بررسی جهان های موازی در هالیوود

نقد و بررسی بحث جهان های موازی در هالیوود

چند سالی است که بحث جهان های موازی در رسانه های جهان، بسیار داغ است. فیلم ها و سریال های هالیوودی نیز به خاطر جذابیت موضوع و مبانی عرفانی مورد نظرشان، تا جایی که توانسته‌اند ترسیم های مختلفی از جهان های موازی ارائه داده‌اند.جهان های موازی یعنی در موازات این جهانی که ما هستیم، جهان ها و دنیا های دیگری موجود است.

به عبارت دیگر اگر هر چقدر ما در طول و عرض و ارتفاع این جهان حرکت کنیم، سیارات را کشف کنیم و به منظومه های جدید پا بگذاریم، به عالَم یا جهان موازی نرسیده‌ایم. بلکه جهان موازی در همین جهانِ ما، اما در یک بعد دیگر موجود است. یعنی به همین شکل که ما سه بعد مکانی و یک بعد زمانی در این جهان داریم، ابعاد دیگری هم موجود است اما ما از آن بی‌خبریم.

به عنوان مثال ، ما در این جهان با تصاویری دو بعدی از اطرافمان برخورد می‌کنیم. با کمک لمس می‌فهمیم که بعد دیگری به نام عمق یا ارتفاع هم دارد، پس این جهان ، سه بعدی است. یعنی ابتدا یک تصویر می‌بینیم با چشم و وقتی لامسه به کمک بینایی می‌آید، موجود سه یعدی را (دو بعد طول و عرض با بینایی، یک بعد عمق هم با لامسه) ادراک می‌کنیم.اما هنگامی که می‌خوابیم، کاملا همین حواس را در یک مکان و زمان جدید تجربه می‌کنیم.یعنی نه در طول و عرض و ارتفاع اینجا، که با هواپیما یا سفینه پرواز کنیم و به آن برسیم، بلکه در باطن همین جهان خواب و رویا وجود دارد و ما با تمرکز بر خودمان یا غفلت از این جهان، وارد انجا می‌شویم.

پس جهان موازی یعنی ابعاد دیگری در کنار این جهان وجود دارد که ما از آن بی‌خبریم و در حالات خاصی مثل خواب، به آن وارد می‌شویم. دقیقا مثل کسی که فقط بینایی دارد و برای همین فقط دو بعد (طول و عرض ) را می‌بیند. یعنی از عمق یا تو داشتن و حجم داشتن محیط، درکی ندارد.ما نیز از جهان های موازی که ابعاد دیگر این جهان هستند، معمولا درکی نداریم.

اما اینکه ویژگی این جهان ها چیست و رابطه‌ی آن با این جهان چگونه است، موضوع مورد بحث ماست.
در ادامه پس از بررسی نگاه صحیح و فلسفی به جهان های موازی، به عنوان نمونه چند فیلم و سریال معروف را بررسی می‌کنیم.

۱. آیا جهان های موازی وجود دارند؟

برای پاسخ به این سوال می‌توان از روش های مختلفی استفاده کرد.
از نگاه عقل و فلسفه، وجود جهان های موازی نه تنها ممکن است ، بلکه حتمی و ضروری است. زیرا از جهت فلسفی هر آنچه ما ادراک کنیم، وجود دارد . انسان ها هم در خواب ، چیز های مختلفی را می‌بینند و لمس می‌کنند ، پس جهان خواب موجود است.

از طرفی جهان خواب با طی مسیر فیزیکی و جابجایی مکانی در این جهان پیدا نمی‌شود. پس یک یا چندجهان به موازات این جهان (و نه در همین جهان اما در دوردست) وجود دارد که انسان ها در خواب یا پس از مرگ در آنجا سیر می‌کنند. (این بند دوباره خوانده شود، نکته‌ی مهمی است)

از جهت تجربی نیز در کنار شواهد عقلی، موارد بسیار متعدد تجربیات نزدیک به مرگ در داخل و خارج کشور، کاملا بر وجود جهان های دیگری در موازات این عالم، صحه می‌گذارد . برنامه‌ی زندگی پس از زندگی و کتاب هایی مثل سه دقیقه در قیامت، دیدنی و خواندنی است.

از جهت دینی نیز این مساله کاملا اثبات شده است. در آیات متعدد قرآن کریم بیان شده است که جهان برزخ و جهان قیامت وجود دارد. در یک آیه‌ی بسیار زیبا این گونه خداوند فرمودند:
لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هَٰذَا فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ
و هركس (به صحنه قيامت) مى‌آيد، با او دو فرشته است كه يكى او را به جلو سوق مى‌دهد و ديگرى گواه اوست. (به او گفته مى‌شود:) همانا از اين صحنه در غفلتى (عميق) بودى، پس پرده (غفلت) تو را كنار زديم وامروز چشمت تيزبين شده است.یعنی وقتی انسان می‌میرد، و وارد جهان قیامت می‌شود، تازه چشمش باز شده و آنچه پشتِ پرده بوده و او از آن غافل بوده را می‌بیند. اگر چیزی نباشد و ما آن را نبینیم که غفلت نکردیم!پس جهان آخرت همین الآن وجود دارد ولی ما آن را نمی‌بینیم و در غفلت به سر می‌بریم. گرچه انبیاء الهی و اولیاء خدا چشمانشان باز است و به آنجا به اندازه‌ی وسعت روحشان آگاهی دارند.

در آیه‌ی شریفه‌ی دیگری، خداوند می‌فرماید:
يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ
آن ها ظاهری را از زندگی دنیا می‌بینند و از باطن آن که آخرت است، غافل‌اند.
در این آیه نیز عالم آخرت یک جهان واقعی و موجود، اما در باطن و نه در طول و عرض این دنیا، معرفی شده است.
پس در نگاه دینی نیز کاملا جهان های موازی وجود دارد.

دقت شود رابطه‌ی جهان های برزخی و قیامت با این جهان طبق روایت، مثل یک انگشتر در یک بیابان بزرگ است. یعنی همان‌طور که یک انگشتر در مقابل بیابان بسیار کوچک است، اما در دل آن بیابان وجود دارد، این جهانی که الآن ما در آن زندگی می‌کنیم و از آن آگاهی داریم نیز در مقابل برزخ و قیامت بسیار کوچک است.

البته این جهان در دل جهان بالاتر قرار دارد . یعنی می‌توان از این جهان به جهان های دیگر که بسیار بزرگ‌تر و جذاب‌تر است، وارد شد.

همچنین جهان برزخ و قیامت برای انسان های درست کار و پاک، پر از نور و طهارت و زیبایی و لذت است. اما برای افراد گنه‌کار و پلید، پر از سختی و چرک و پلیدی.

خداوند می‌فرماید:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
ای اهل ایمان! از خدا پروا کنید؛ و هر کسی باید با تأمل بنگرد که برای فردای خود چه چیزی پیش فرستاده است، و از خدا پروا کنید. یقیناً خدا به آنچه انجام می دهید، آگاه است.

به تعبیر آیه‌ی شریفه، ما اعمال خود را از اینجا به جایی دیگر می‌فرستیم . یعنی با هر عمل، در جهان های برزخی و قیامت، موجوداتی متناسب با آن عمل،خلق می‌شود .

پس هر کس بنا بر اعمالش، در آن جهان ها با موجودات رحمانی یا با موجودات غیر رحمانی و ملائکه‌ی عذاب، رو به رو می‌شود.

همچنین جالب است بدانیم که دین اسلام کاملا ما را به رفتن به این جهان های پاک دعوت کرده است. خداوند با دستورالعمل های مختلف، ترسیم فرموده که اگر اعمال صالح انجام دهی، در جهان های موازی پیش رو، در فضای رحمت قرار می‌گیری. یا اگر به دیگران ظلم کنی یا گناه های دیگر را مرتکب بشوی، در آن جهان دچار عذاب و سختی می‌شوی. یعنی اعمال ما کاملا در آن جهان ها منعکس شده و عواقبی را چه خوب و چه بد، در پی دارد.

عرفاء بزرگ نیز در همین جهان با استمداد از ارواح ائمه‌ علیه السلام، جهان های دیگر را می‌دیدند و مواردی مثل چشم برزخی نیز اشاره به دیدن جهان های موازی یا به تعبیر قرآن کریم، غیبی دارد.

پس اولا جهان های موازی از جهت عقلی و تجربی و دینی وجود دارد. ثانیا این جهان ها در باطن همین‌جا و در طول اینجا هست، یعنی آن جهان ها این جهان را نیز در برگرفته است. از جهت زمانی هم آن جا مکان زندگی بی‌نهایت ماست .

پس جهان های موازی در طول این جهان وجود دارد و نه اینکه ارزش هر دو یکی باشد. بلکه جهان برزخ و قیامت هم خیلی واقعی‌تر هستند و هم خیلی مهم‌تر از این جهان. تا جایی که ما تا ابد در آن‌جا زندگی خواهیم کرد و برای همین باید بیشتر به فکر آن جهان باشیم.

همچنین اعمال ما در آن جهان ها موثر است و همین عمل ماست که جهان اخرویِ ما را می‌سازد، چه خوب ،چه بد. یعنی اگر یک فردی با چشم برزخی به غیبت کردن یک فرد نگاه کند، جلوه‌ی او را در جهان موازی یا همان برزخ، غیبت کننده را در حال خوردنِ گوشتِ برادرِ دینی خود، می‌بیند.
در ادامه به بررسی نگاه هالیوود به جهان های موازی و نقد آن می‌پردازیم.

۲. جهان های موازی در هالیوود

الف. شکاکیت در اینسپشن

در فیلم اینسپشن اثر کریستوفر نولان، ما با جهان های چند لایه در خواب طرفیم. اینکه فرق خواب با واقعیت چیست با چرخاندن یک فرفره مشخص می‌شود که در پایان فیلم، معلوم نمی‌شود فرفره ایستاد یا حرکت کرد و برای همین معلوم نیست آن ها از جهان خواب و توهمی بیرون آمدند یا خیر!

این مساله باعث ترویج شکاکیت می‌شود و به نظر می‌رسد نولان ابزار دیگری به جز این شبهه پراکنی ها برای جذب نداشته است. یعنی معلوم نیست جهانِ خواب که توهمی است پایان یافته یا خیر.

پاسخ به این مساله مشخص است. نه تنها این جهان ما واقعی است، بلکه جهان خواب نیز حقیقت دارد و نشان‌گر وجود جهان های دیگری است. دلیل فلسفی آن هم ادراک ماست، هر دو را ادراک می‌کنیم پس وجود دارد و این نگاه های شکاکانه به دلیل ضعف فکری نویسنده ، متاثر از برخی مکاتب فلسفی غرب ایجاد شده است.

پس هم این جهان و هم جهان های متعدد دیگر، از جمله خواب وجود دارد و جایی برای افتادن در دام شکاکیت، نیست. اینسپشن نیز باید وجود جهان های موازی را دقیقا مثل وجود جهان مادی و عادی که ما در آن زندگی می‌کنیم، بپذیرد و جایی برای به شک افتادن نیست.

ب. سریال فرینج

در سریال فرینج، ما با دنیای موازی دیگری طرف هستیم که بی‌ربط با این جهان، در آنجا عده‌ای شبیه به همین انسان ها، در حال زندگی هستند و گویا این دو جهان هیچ ربطی به هم ندارند.
اشکال اصلی فیلم همین است.

جهان های موازی در واقعیت ،کاملا مرتبط با هم و تو در تو هستند و هر کاری ما در این جهان انجام بدهیم، تاثیر آن را در جهان های بعدی خواهیم دید. همان روایت شریفی که این جهان  (همین زندگی این دنیایی) مزرعه‌ی آخرت (جهان های دیگر و پایانی) است و هر چه اینجا بکاریم ، آنجا برداشت می‌کنیم.

در واقع در این سریال، ما با جهان های عرضی و هم‌رتبه طرف هستیم که از جهت فلسفی و دینی اشتباه است. جهان های موازی در طول این جهان هستند و در ادامه‌ی این جهان از جهت زمانی قرار دارد و از جهت وسعت نیز بسیار وسیع‌تر و گسترده‌تر از اینجاست و این جهان مثل یک انگشتر در دل جهان برزخ است و برزخ نیز در مقابل قیامت همین وضع را دارد. نه اینکه این دو مثل عکس بالا، از هم جدا باشند.

به مخروط ابتدای مقاله که نظر اسلام را شرح می‌داد توجه کنید. هر جهانی که طبقه‌ی بالاتر است، طبقه‌ی پایین چ‌تر را نیز در خود دارد و اینطور نیست که جهان های موازی، جدای از هم باشند. بلکه مثل ما که درون خودمان، می‌توانیم تصورات و افکار مختلفی داشته باشیم، دقیقا جهان های بالاتر، درون خود، جهان های پایین‌تر را دارا هستند و جدای از هم نیستند.

پس اشکال اصلی فیلم مستقل جلوه دادن و در عرض بودن این جهان ها است. در حالی که در واقعیت، این جهان ها در طول هم و کاملا مرتبط با هم هستند.

ج. سریال استرنجر تینگز Stranger Things

در این سریال ، باز شدن دریچه‌ی دنیای موازی ، مساوی است با حمله‌ی شیاطین به این جهان! در واقع جهان ما ، یک دنیای گل و بلبل است که وقتی با جهان موازی مرتبط می‌شود، جز شیاطین چیزی عائد انسان ها نمی‌شود و نتیجه‌ی ارتباط با عالم موازی، ارتباط با شیاطین است!

آن فضا بسیار ترسناک، تاریک و پر از موجودات شیطانی است؛ و بر عکس، نشاط و خوش گذرانی های هالیوودی، در این جهان و البته، در امریکا، پیدا می‌شود.

گرچه به زودی ان شاالله به نقد کامل این سریال خواهیم پرداخت، اما با توجه به بحث های پیشین، مشخص می‌شود که اصلا جهان موازی ، جهان شیاطین نیست. بلکه انسان ها با اعمال خودشان، موجودات شیطانی یا رحمانی آن جهان را جذب می‌کنند.

اگر ما به توصیه های انسان دوستانه و عاقلانه‌ی دینی عمل کنیم، کاملا با جلوه‌ی رحمت الهی و موجودات بسیار زیبا و دلربای آن جهان روبرو خواهیم شد. جالب است که چون در آن جهان، خیلی تنوع رنگ و خوراکی و رایحه های خوش و… بیشتر از اینجا است، اتفاقا دستورات اسلام بر این پایه است که از این جهانِ مُرده ،با صدقه دادن و کمک به دیگران و ایثار اموال خود دل بکنید و با ارتباط با خدا، به وسیله‌ی نماز و زیارت و تلاوت قرآن کریم و… به آن جهان های زیباتر متصل شید !

این ترسیم از جهان غیب در سریال استرنجر تینگز، کاملا بر اساس تعالیم شیطانی برخی یهودیان است و با واقعیتِ دلربای جهان های برزخ و قیامت برای مومنان، کاملا مغایر است.

جمع بندی:

فیلم ها، سریال ها و انیمه هایی که به بحث جهان های موازی می‌پردازد، بسیار زیاد است و ما فقط چند مورد را به عنوان نمونه بررسی کردیم. از جمله سه‌گانه‌ی ماتریکس که به زودی به نقد آن خواهیم پرداخت.
به صورت کلی هالیوود علاوه بر مسائل تکنیکی و فنی، دارای یک پیشینه‌ی بسیار عمیق فلسفی و عرفانی، ریشه‌دار در آیین های مشرکانه‌ و جادوگری است. به همین دلیل بهتر است دقت کنیم که دیدن فیلم و سریال یا حضور در شبکه های مجازی، جای یادگیری صحیح و عقلانی، مبتنی بر فلسفه‌ را نمی‌گیرد و چه بسا باعث به اشتباه افتادن ما شود. برای فهم واقع‌بینانه از جهان، باید به کتاب های متقن دانشمندان خودمان مراجعه کنیم.

پرسش و پاسخ:

۱. الآن چون اونا می‌گن غلطه ؟ و ما چون مسلمونیم درست می‌گیم؟!

پاسخ: پرسش‌گر عزیز، سیر بحث کاملا از دلیل عقلی و تجربی شروع شد و به مستندات دینی رسید.

این بحث در بین گروه های مسلمان ، مسیحی و یهودی و حتی ادیان شرقی مثل هندوییسم نیز بسیار نزدیک به هم است و کلیت بحث جهان های موازی، در ادیان و حتی فلسفه‌ی الهی یونان باستان هم، صد ها سال پیش از نظریات کنونی مطرح بوده است و مخصوص دین مقدس اسلام نیست. اگرچه پاسخ اسلام به نظر بنده که ادیان مختلف را دیده‌ام، جامع‌تر و به دلیل پیشینه‌ی فلسفی محکم، استوارتر است.

۲. الآن جهان های موازی توی قرآن هست؟

پاسخ: بله! البته با تفسیر صحیح از جهان های موازی. بعضی از آیات در یادداشت آورده شد. اما برای مطالعه‌ی بیشتر در قرآن کریم، به آیاتی که به عالَم غیب و شهادت پرداخته است و تفسیر آن، مراجعه بفرمایید.

۳. یه بحثی که خیلی توی فیلما پر تکراره، وجود داشتن چند نسخه از انسان ها توی جهان های مختلفه. نظر درست توی این زمینه چیه؟

پاسخ: در کنار مباحث قبلی، که رابطه‌ی طولی و نه عرضی جهان ها و تو در تو بودن جهان های برزخی و قیامت را مطرح کردیم، باید گفت که هر انسانی، در هر جهانی که وجود دارد، یک نسخه از او مختص به آن جهان نیز وجود دارد. یعنی روح انسان که جدای از این بدن مادی انسان است، در جهان های مختلف می‌تواند بدن های مختلفی را صاحب شود و هدایت کند و همه هم مال او هستند.

از جهت فلسفی و دینی نیز ما انسان ها چون دارای یک بعد فرامادی هستیم، می‌توانیم جسم های متعددی را داشته باشیم، زیرا حقیقت ما این بدن نیست، بلکه روح و نفس خودِ اصلی ماست. تمام دستورات دین هم برای رهایی ما از این زندان تن و رسیدن به آن آزادیِ حقیقیِ روحی است.

۴. بدنمون توی جهان های دیگه چه شکلیه ؟!

پاسخ: هر انسانی با توجه به اعمالی که انجام داده، جهان های بعدی را می‌سازد و بدن او هم در آن جهان، وابسته به این اعمال است. کسی که در این جهان فقط به دنبال خوشی های شخصی باشد و به انسان های دیگر، مخصوصا پدر و مادرش توجه نکند، اهل ارتباط با عالم غیب و خدا نباشد، به دیگران ظلم کند و… در آن جهان بدنی رنجور و ضعیف خواهد داشت که دائما باعث اذیت او خواهد بود.

برعکس، کسی که اهل کمک به دیگران و دستگیری از فقرا و توجه به خداوند باشد،علم و  قدرت و حیاتی بسیار بسیار بیشتر از این جهان خواهد داشت.

۵. مطالبتون فشرده بود، برای بحث بیشتر چی بخونم؟

پاسخ: بر اساس قرآن کریم، دانشمندان مسلمان کتاب های متعددی نوشته‌اند. از جمله آثار شهید مطهری و امام خمینی. اما منبع امروزی‌تر، کتاب سه جلدی بی‌نهایت ، چاپ شده توسط آستان قدس رضوی است.