نقد و بررسی انیمه نوراگامی (Noragami)؛ پخش اذان در موسیقی متن یک انیمه!!!

انیمه نوراگامی، یک انیمه با محوریت خدایان متعدد در دین و فرهنگ ژاپن است. انیمه نوراگامی از مانگایی با همین نام اقتباس شده اما روایتی چند برابر بهتر از مانگای خود دارد. انیمه نوراگامی در دو فصل منتشر شده که عملا در این دو فصل ما فقط اندکی از داستان را مشاهده می کنیم. احتمال ادامه این انیمه بسیار کم است. مانگا این اثر تا 30 چپتر بعد از داستان انیمه به خوبی عمل کرد و از نظر داستان پردازی و شخصیت پردازی به شدت خوب پیش رفت. اما رفته رفته سرعت و کیفیت انتشار مانگای این اثر نیز کاهش پیدا کرد و چند باری متوقف شد. طرفداران این مجموعه باید چند ماه منتظر چپتر بعدی مانگا نوراگامی بمانند. آن هم در شرایطی که مانگا روایت به شدت کندی دارد و در یک چپتر پشیزی از داستان هم جلو نمی رود.

 

بررسی فرم انیمه و مانگای نوراگامی

داستان

اصلی ترین محوریت مجموعه نوراگامی شخصیت های آن هستند. داستان چندان جذابیت خاصی ندارد و این گذشته و تکاپوی شخصیت هاست که مارا با خود همراه می کند. اتفاقاتی که دست به دست هم می دهند تا یک حادثه یا آشنایی رقم بخورد. پس از اتمام فصل دوم انیمه (دقیقا همان جایی که مخاطب تشنه ادامه داستان است) در مانگا، تازه رازها و ابهام‌های این مجموعه در مورد شخصیت ها شروع به فاش شدن می کند. همین روند مانگا باعث می شود تا برای حدودا 30 چپتر جذابیتی چند برابر انیمه نوراگامی را شاهد باشیم. اما با جلوتر رفتن داستان سرعت آن کم شده و بیشتر با دیالوگ طرف هستیم.

داستان کلی این انیمه در مورد نبرد خدایان با موجوداتی به نام آیاکاشی است که مسئول اعمال شر انسان ها هستند. فردی نیز که پدر یاتو است قصد دارد تا خدایان را نابود کند و به همین دلیل یاتو را به وجود آورده. یاتو و چندی از متحدانش قصد مبارزه با پدر را دارند. اما یک مسئله مانع بزرگی برای شکست پدر یاتو است. اگر پدر یاتو بمیرد به احتمال زیاد یاتو که آفریده دست پدرش است هم می میرد. داستان انیمه و مانگای نوراگامی در نبرد با پدر و آیاکاشی ها و مسائل مرتبط به آنها خلاصه می شود.

شخصیت ها

قوی ترین نقطه انیمه نوراگامی همین بخش است. شخصیت ها و روابط بین آنهاست که ما را با این مجموعه همراه می کند و باعث می شود آن را ادامه دهیم. از همه مهم تر نکاتی در مورد گذشته شخصیت ها یا راز هایی در مورد آنهاست که گاهی در چند صحنه بسیار کوتاه نمایش داده می شوند یا بخش اندکی از یک دیالوگ را تشکیل می دهند. پی بردن به این نکات و راز ها بیشترین محرک برای مخاطب است تا نوراگامی را دنبال کند.

شخصیت یاتو که یک خدای ناچیز است در کنار هیوری که یک انسان است اما قدرت تردد و ارتباط برقرار کردن بین ابعاد را دارد و شینکی (اسلحه) یاتو که یوکینه نام دارد، یک تیم سه نفره خوب را تشکیل داده. صداگذاری این شخصیت ها از خودشان هم بهتر است و حتی می توان احتمال داد که سکوی پرتاب صدا پیشه های ارن (یوکینه) و لیوای (یاتو) در انیمه اتک تایتان همین انیمه نوراگامی بوده.

چند شخصیت فرعی اما مهم در انیمه نوراگامی مطرح هستند. یکی از آنها ادیسه است. یک خدای مشهور و بلند مرتبه که به دنبال قلم خاصی است. مرموز بودن هدف این شخصیت و آرام آرام فاش شدن هدفش باعث شده که یکی از جذابیت های نوراگامی به شمار برود. اما نویسنده این افشاگری را زیادی طولانی کرده. ادیسه می تواند پرتو امیدی باشد برای شکست دادن پدر بدون آنکه یاتو جانش را از دست بدهد.

شخصیت مهم دیگر، بیشامون که تا اواسط فصل دوم از دشمنان یاتو است. این شخصیت اعتقاد دارد “قدرت مسئولیت می آورد” و به طور کامل این اعتقادش را در رفتار او مشاهده می کنیم. او توانسته این مسئله را به خوبی قابل درک کند. بیشامون زندگی اش را مدیون یاتو است. با این حال به دلیل سوء تفاهم به دنبال نابود کردن اوست. این قضیه بالاخره مشخص می شود و وی نه تنها دشمنی خود را با یاتو کنار می گذارد، بلکه متحد یاتو نیز می شود.

شخصیت مهم دیگر نیز نورا است. این شخصیت یک شینکی است و اسامی زیادی دارد. چون تقریبا برای تمام خدایان کار می کند. او در ازای دریافت اطلاعات از هر خدا، اطلاعات دیگر خدایان را در اختیار وی می گذارد. او اصلی ترین مهره پدر یاتو برای نابود کردن خدایان و کنترل یاتو است. نوع رفتاری که با او می شود می تواند آموزنده باشد. چرا که با چنین شخصیتی فقط همانند یک مهره سوخته بازی می شود. در نهایت نیز دور انداخته می شود. خود نورا در مانگا خیلی از این بازیچه قرار گرفتنش ناراضی بود. او به هر کاری تن می دهد تا اهداف دیگران را میسر کند. هر کاری.

روابط بین خدایان و بین شینکی ها، می تواند آموزه های زیادی را برای مخاطب به همراه داشته باشد. شخصیت های نوراگامی تقریبا تمامی انواع روابط را در درون خود جای داده اند. همین باعث می شود با انواع احساسات و دغدغه ها طرف باشیم، انواع قضاوت ها، دوست داشتن ها، تنفر ها، دشمنی ها و… را ببینیم. نتیجه اشتباهات گذشته، نداشتن گذشت و فداکاری، قضاوت های عجولانه و یک طرفه، نداشتن بلوغ فکری و… را متوجه شویم. کلا انیمه نوراگامی در همین چیز ها خلاصه می شود.

مبارزه

بعد از شخصیت پردازی قوی ترین عنصر انیمه و مانگا نوراگامی مبارزه و صحنه های اکشن آن است. از یک سو که با قدرت‌های خداگونه طرف هستیم و از سوی دیگر که با موجوداتی به نام شینکی طرف هستیم که هر کدام به شکل یک اسلحه خاص و با توانایی های خاص در می آیند.

بررسی محتوای انیمه نوراگامی

اعتقادات بودایی

دنیای انیمه و مانگای نوراگامی بروز دهنده کامل اعتقادات بودایی ژاپنی هاست. پرستش خدایان متعدد و در راس آنها رب‌النوع. اتفاقی که برای ارواح انسان ها می افتد و دلیل خیر و شر درون انسان ها. هر آنچه در اعتقادات ژاپنی از آن یاد شده را در این انیمه شاهد هستیم. انیمه و مانگا نوراگامی اطلاعات کاملی را در تمام زمینه ها در اختیار مخاطب قرار می دهد و نیازی نیست که دانه دانه آنها را بررسی و موشکافی کنیم.

در نقد انیمه نوراگامی مهمترین چیزی که مطرح است تاثیر نپذیرفتن مخاطب مسلمان ایرانی از اعتقادات ژاپنی است. چه در مورد دنیای پس از مرگ، چه در مورد زندگی پس از مرگ، چه در مورد تعدد خدایان و چه در مورد… . در ادامه چند تا از مهم ترین اعتقادات مطرح شده در نوراگامی را که با اعتقادات ما در تضاد است را بیان می کنیم.

زادگاه خدایان و اومانیسم

در نوراگامی بیان می شود که هیچ خدایی به خودی خود وجود ندارد. خدایان به واسطه آرزو و امیال انسان ها به وجود می آیند. یعنی مثلا خواسته راسخ قلبی یک نفر مبنی بر گرفتن انتقام خون پدرش، باعث به وجود آمدن خدای انتقام می شود. پس در اینجا خدایان آفریده دست انسان هستند نه بلعکس. خدایان تا زمانی زنده و پابرجا هستن که انسان ها بر آرزو های مشابه اصرار داشته باشند و آن خدا را به یاد داشته باشند و در معبد خاص وی او را بپرستند. برای مثال اگر در دنیا دیگر هیچ کس متقاضی انتقام گرفتن نباشد یا کسی خدای انتقام را به یاد نیاورد آنگاه خدای انتقام از بین می رود. خدایان از قدرت های ماورایی برخوردار هستند و به کمک آن کارشان را به پیش می برند. یعنی قدرت خدا بیشتر همانند جادوگری است.

همچنین قدرت جنگاوری خدایان نیز به شینکی های خود باز می گردد. وگرنه حتی توان محافظت از خودشان را هم ندارند. شینکی ها نیز روح باقی مانده انسان هایی هستند که در زندگی شان علاقه مند به ادامه دادن زندگی بوده اند اما به دلیلی جانشان را از دست داده اند. پس خدایان هم وجودشان وابسته به انسان هاست هم قدرتشان. در جایی از زبان یکی از دوستان هیوری گفته می شود “خدایان برای آرزو های ما وجود دارند. دیگه به چه دردی می خورند؟”.

خدایان ناقص و متعدد

به گفته یکی از خدایان خوش اقبالی (در مانگا) 8 میلیون خدا وجود دارد. عجب عددی. چرا؟ چون خدایان ناقص هستند و این تعداد می تواند باعث شود آنها تمام نقص های همدیگر را پوشش دهند. هیچ خدای کاملی وجود ندارد و آنها هم مرتکب اشتباه می شوند. همانطور که شاهد اشتباهات بیشامون و یاتو هستیم.

آیاکاشی

آیاکاشی ها مسئول اعمال شر انسان ها معرفی می شوند. آیاکاشی ها نیز ارواح انسان های مرده هستند. پس انسان‌ها دارای اختیار هم نیستند. آنها موجودات پاکی هستند. روح آنها با ارزش و پاک است. یک عامل بیرونی باعث می شود که به اعمال پلید دست بزنند. این قضیه با اختیار انسان در تضاد است. نوعی جبر گرایی را ما در نوراگامی شاهد هستیم.

جبر دو نوع دارد. یکی به دلیل فشار عوامل بیرونی است. مثلا من به روی مادر شما اسلحه می کشم و شما را مجبور می کنم کاری را انجام دهید. وگرنه مادرتان را می کشم. این نوع اجبار باز هم شامل اختیار می شود. چون شما می توانید موافقت نکنید و به مرگ مادر خود رضایت دهید.

نوع دیگر جبر که به آن جبرگرایی هم می گوییم، بی اراده انجام دادن برخی اعمال است. یعنی ما در کار های خود و تصمیمات خود اختیاری نداریم و از جایی دستور می گیریم. مثلا اگر من دارم این مقاله را می نویسم خواست حقیقی خود درونم نیست. ممکن است خدا چنین مقدر کرده باشد یا یک موجود فراطبیعی مرا به چنین کاری مجبور کند.

جبرگرایی بیشتر مانند نوعی فرار است. فرار از هر آنچه انجام داده ایم یا نداده ایم. مقصر من حقیقی نیستم. برای مثال در انیمیشن درون و بیرون محصول والت دیزنی مشاهده می کنیم که موجوداتی ملقب به احساسات در سر تمام انسان ها و موجودات زنده باعث حرف زدن، راه رفتن، فکر کردن، یادآوری و… هستند.

مسئله جبرگرایی در اصالت انسان در اسلام در تناقض است. دین اسلام به اصالت انسان به شدت ارج نهاده و انسان ها را دارای آزادی و برابری قلمداد می کند. جبرگرایی با هر دو این مفاهیم در تناقض است. برای کسب اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.

دو نکته از انیمه نوراگامی

رنگ چشمان یاتو

رنگ چشمان یاتو آبی روشن است. هنگامی که یاتو قصد نبرد می کند و خشمگین می شود، این رنگ روشن تر هم می شود. این رنگ در الگو های سینمایی، معمولا برای همین قبیل شخصیت ها به کار می رود. شخصیت هایی که عصبانیت و وحشی گری خاصی در خود دارند و این توحش بعد منفی شخصیت آنها است. برای مثال در سینمایی تلماسه قومی را با این رنگ چشم می بینیم که ذاتا این توحش را در وجود خود دارد. شخصیت هایی را در سینما شاهد هستیم که چنین توحشی را در وجود خود دارند اما رنگ چشمانشان آبی روشن نیست. در چنین شخصیت هایی با دو فرضیه روبه رو هستیم. یا فیلم قصدی ندارد با رنگ چشم، مو یا هر چیز دیگری از ویژگی های درون آن به ما خبر دهد، یا توحش بعد مثبتی از وجود شخصیت است. مانند شخصیت هیاکیمارو در انیمه درورو.

حال دو فرضیه برای این بخش منفی از وجود یاتو مطرح است. اول آنکه او باید این بخش از وجود خود را رها کند. یعنی وحشی گری، جنگ و قتل را کنار بگذارد. در برخی از قسمت های انیمه و مانگا نیز این مسئله مطرح می شود. دوم آنکه این بخش از وجودش بپذیرد و در شرایط لازم آن را به کار ببرد. در برخی از قسمت های انیمه و مانگا این مسئله هم مطرح می شود.

حال آنکه واقعا کدام راه مد نظر نویسنده است مشخص نشده. همین بخش از وجود یاتو باعث سوء استفاده از او شده و می شود. احتمالا نویسنده با قرار دادن هر دو فرضیه در داستان قصد داشته مخاطب را برای انتخاب یکی از این دو راه به فکر بی اندازد و مخاطب را قاضی قرار دهد.

ماجرای صدای اذان در انیمه نوراگامی

موسیقی متن یک اثر می تواند معنای متفاوتی داشته باشد. می تواند بروز دهنده احساسات شخصیت ها باشد یا پیوندی میان شخصیت و مخاطب باشد یا  هیجان را در اثر بروز دهد یا… . اما بخشی از موسیقی متن که اکنون مد نظر ما است، تحول است.

تحول در شخصیت ها می تواند به شیوه های گوناگون نمود پیدا کند. مثلا با تغییر در لباس پوشیدن، نوع صحبت کردن، رنگ مو و… . یکی از راه های نشان دادن تحول در شخصیت ها استفاده از موسیقی است. در سینمای ژاپن سعی می شود برای هر شخصیت موسیقی متن خاصی تدوین شود. این کار مختص سینمای ژاپن نیست. موسیقی های متنی که برای هر سکانس طراحی می شوند بروز دهنده وضعیت داخل همان سکانس هستند. مثلا در انیمه هایی همچون ناکجا آباد موعود و اتک تایتان شخصیت های عما، نورمن، ری، ایزابلا، ارن، لیوای، میکاسا و… هر کدام برای خود موسیقی مخصوصی دارند. این موسیقی در زمان فعالیت مهم شخصیت نواخته می شود.

مثلا در انیمه ناکجا آباد موعود هنگامی که ری قصد خود سوزی دارد یا در جایی که عما حماسه آفرینی می کند، موسیقی مخصوص این شخصیت ها نواخته می شود. همچنین هنگام فرار بچه ها موسیقی ترکیبی از غم و امید در وصف زمان حال و گذشته شخصیت ایزابلا نواخته می شود. این موسیقی نشان دهنده وضعیت درونی شخصیت و پیوندی بین شخصیت و مخاطب است.

حال گاهی اوقات تحول در موسیقی متن مخصوص یک شخصیت تداعی می شود. در انیمه نوراگامی شخصیت بیشامون هنگامی که با یاتو نبرد می کند یک موسیقی متن خاص دارد. این موسیقی پس از آنکه او به اشتباه خود آگاه می شود و دشمنی را با یاتو کنار می گذارد به کل تغییر می کند. این تغییر موسیقی متن نشان دهنده تحول در شخصیت بیشامون است. موسیقی قبلی نفرت، کینه و خشونت را در هنگام نبرد های بیشامون تداعی می کرد. اما پس از تحول او عنصر نفرت و کینه از موسیقی متن مخصوص او جدا شد.

حال توجه شما را جلب می کنم به موسیقی متن بیشامون. موسیقی متن او قبل از تحول که تداعی گر نفرت و کینه بی دلیل اوست. موسیقی متنی که هنگام نبرد بیشامون با یاتو (شخصیت محبوب انیمه و مانگای نوراگامی) نواخته می شود.

 

صدای اذان به صراحت در این موسیقی شنیده می شود. هیچ گونه ابهامی وجود ندارد که آیا این اذان است یا خیر. از آن سو که این موسیقی تداعی گر کینه و نفرت است و در هنگام نبرد بیشامون با شخصیت محبوب نوراگامی یعنی یاتو نواخته می شود، پس می تواند دافعه زیادی را به همراه داشته باشد. یک حرکت صریح ضد اسلامی. آن هم با یکی از نمادهای مشهور مسلمانان. مگر می شود اسم از اذان بیاید و قصد نوازنده تخریب اسلام نبوده باشد. آن هم در چنین شرایطی که مخاطب با دشمن یاتو طرف است. دشمنی که از او کینه و نفرتی بی دلیل دارد و همه اش سوء تفاهم است.

جالب آنجاست که در پی اعتراض مسلمانان به پخش اذان در موسیقی متن انیمه نوراگامی، تاکو ایوازاکی که آهنگ ساز این مجموعه است، رسما اعلام کرد حاضر به عذر خواهی و اصلاح کار خویش نیست.

شیطنت های ضد اسلامی در دیگر انیمه های ژاپنی

از نظر ایدئولوژیک می توان آثار زیادی از سینمای شرق و غرب را ضد اسلامی دانست. برخی واقعا عقاید اسلامی و مسلمان را هدف قرار داده اند. برخی نیز چون از دین یا دیدگاهی خاص (مثلا بودا) تبعیت می کنند و آن دین یا دیدگاه خلاف نظریات اسلامی است ایدئولوژی ضد اسلامی دارند. اما هدف نوع دوم آثار متناقض با اسلام را نمی توان دقیقا خود مقابله با اسلام و مسلمانان دانست (مانند همین انیمه نوراگامی که چون پیرو بودا است با اسلام در تضاد است).

در برخی آثار ایدئولوژی مهم نیست. بلکه اثر با موسیقی، شخصیت ها، نماد ها و… سعی می کند از اسلام و مسلمانان چهره ای منفور بسازد. مثلا در انیمه ماجراجویی عجیب و غریب جوجو شخصیت منفی و شرور داستان را در یکی از سکانس ها مشغول خواندن قرآن نشان می دهند. این در حالی است که در کتاب مانگای این انیمه، در همین پلان، این شخصیت کتاب دیگری را مطالعه می کند. البته پس از عرضه این انیمه و اعتراض شدید مسلمانان به این توهین آشکار، کارگردان اثر، ضمن عذرخواهی، در نسخه اصلاح شده با حذف قرآن، به جنجال های ایجاد شده خاتمه داد. حال سوال این است که آیا این کارگردان سهواً و از روی اتفاق کتاب قرآن را جایگزین کتاب درون مانگا کرده بود؟

در انیمه ماگی خلق گروهی شرور به نام آل ثامن را می توان از شیطنت های بزرگ خالق این اثر دانست. در مورد این گروه در انیمه اینطور توضیح داده می شود که:
“ما آل ثامن، وظیفه داریم تا تاریکی را در این دنیا گسترش دهیم. ما، اجتماع ملت واقعی، خلق شده به وسیله پدرمان هستیم. این است دستور کار آل ثامن.”

آل ثامن، یک انجمن سری است که هدفی جز به آشوب کشیدن جهان ندارد. آن ها قصد دارند تا با تغییر مسیر سرنوشت که روخ آن را مشخص می کند، جهانی را که تجسم جادوی سلیمان برای نجات بشریت است، تباه کرده و زمینه حکومت خود و پدرشان، نیروی ظلمت و تاریکی را بر جهان فراهم نمایند.

در مورد اینکه چرا از نام آل ثامن در این انیمه استفاده شده، دلیل محکم و ثبت شده ای در دست نیست. پوشش اعضای آل ثامن هم شبیه به آنچه شیعیان به عنوان پوشش ائمه در نظر می گیرند، انتخاب شده است. قرابت ثامن و مستعصم عباسی و مخفی بودن این گروه (نمادی از انجمن مخفی شیعیان در زمان حکومت های ضد شیعه) هم دلیل دیگری بر این موضوع است.

توهین به اسامی مقدس شیعه

در این انیمه اسامی زیادی از شیعیان دیده می شوند. اتفاقی که ماهیت ضد شیعی این انیمه را بیشتر بر ملا می کند و این سوال را در ذهن ایجاد می کند که چرا در این داستان ها هیچ نامی از سایر اسامی معروف عربی وجود ندارد؟ چرا اسامی شیعه به کار رفته، همگی در جایگاه های نازل و دون قرار دارند و همگی توهین آمیز هستند.
به چند نمونه از این اسامی توجه کنید:

– کاظم: سر دسته دزدان جوانمرد که با کمک علی بابا به فقرا کمک می کند. او سودای حکومت و پادشاهی در سر دارد و در انتها مشخص می شود که همه شعارهای آزادی خواهانه وی دروغی بیش نبوده و تنها به دنبال حکومت است.

– زینب: دختری از محله های پایین که همدست علی بابا و کاظم است. او صاحب جادویی عجیب به نام مه بنفش است که موجب ایجاد توهم در افراد می شود.

– فاطمه: مردی با گرایشات زنانه! برده فروشی سادیستیک که به زبان حیوانات تسلط دارد و بر آن ها فرمان می راند (معلوم نیست چرا این نام برای یک مرد استفاده شده است)

انیمه و مانگای نوراگامی بر شخصیت های فوق العاده خود استوار است. روابط و اتفاقات بین این شخصیت ها می تواند آموزه های اخلاقی زیادی را برای مخاطبین به همراه داشته باشد. اما جذابیت های هیچ فیلم، سریال، انیمه یا انیمیشنی نباید باعث شود چشمان خود را بر روی مضامین منفی آن ببنیدیم. امید است مخاطب ایرانی با فراگیری سواد رسانه ای خود را در برابر مضامین منفی تمام آثار رسانه ای مصون کند. اینگونه می تواند در کنار تماشا و لذت بردن از آثار رسانه ای، محافظ ذهن و روح خود در برابر هجمه های رسانه ای باشد.