نحوه ارزیابی محصولات رسانه ای قبل از مصرف و حین مصرف

تا به الان حتما برایتان این سوالات ایجاد شده که از کجا بفهمیم یک محصول یا مدیوم رسانه ای مناسب فرزندمان هست یا نه؟ از کجا بفهمیم فلان محصول برای او آسیب دارد یا نه؟ از کجا محصولات خوب و مفید پیدا کنیم؟ و از همین قبیل سوالات در مورد اینکه چگونه مناسب یا نامناسب بودن یک محصول برای جمع خانواده تعیین گردد. سوال به جایی هم هست. برای نحوه ارزیابی انواع محصولات رسانه ای قبل و حین مصرف سوالاتی وجود دارد که باید به آنها پاسخ دهید. جواب هایی که برای این سوالات ارائه می دهید به شما می گویند که محصولی مناسب است یا خیر. قبل از پرداختن به سوالات بستر مناسبی را برای شما معرفی می کنم که بهترین منبع برای پاسخگویی به سوالاتی است که در ادامه آنها را مطرح خواهیم کرد. سایت “چی خوبه” و “کودومو” بهترین بستر برای والدین هستند تا قبل از دیدن یک محصول رسانه ای آن را از جهات مختلف بررسی کنند تا بفهمند این محصول مناسب فرزنداشان هست یا نه. در سایت “چی خوبه” رده بندی سنی، نکات تربیتی مثبت و منفی، سوالاتی که ممکن است پس از دیدن محصول برای فرزندتان ایجاد شود و میزان ترس، خشونت، استفاده از کلمات رکیک، قهرمان سازی منفی و… مشخص شده اند. پس بهترین بستر برای پاسخگویی به سوالات و قضاوت شما در مورد اینکه یک محصول مناسب فرزندتان هست یا نه سایت “چی خوبه“ خواهد بود.

آیا رده بندی سنی آن برای فرزند من مناسب است؟

اولین و مهم ترین نکته در مورد انواع محصولات رسانه ای مثل بازی ها و فیلم ها رده بندی سنی آنهاست. سازندگان یا متخصصان یک رسانه رده بندی سنی هر محصول را مشخص می کنند و این رده بندی می گوید که این محصول برای چه سنی تولید شده است. یعنی سازندگان یک محصول یا متخصصان رسانه ای یک کشور با توجه به محتوا و فضای محصول رسانه ای تعیین می کنند که این محصول برای چه سنی مناسب یا نامناسب است.

جدول رده بندی سنی بر اساس انواع رده بندی های موجود:

مناسب برای کودک و خردسال: این رده بندی سنی بیان می کند که محصولات رسانه ای این رده بندی برای کودکان و خردسالان ساخته شده اند و مضامین یا فضای کودکانه، آموزشی و ساده ای دارند.

مناسب برای تمامی سنین: در این رده بندی گفته شده که محصول برای همه سنین چه خردسالان بالای سه سال چه بزرگسال مناسب است. راحت تر بگویم این آثار بهترین نوع آثار برای نمایش در خانواده ای هستند که تمام رده سنی ها را در خود جای می دهد.

مناسب برای تازه نوجوانان: بین سن نوجوانی و کودکی را نمی توان با یک خط تعیین کرد. یعنی بگوییم بچه 12 ساله نوجوان است و بچه 11 ساله و 11 ماهه کودک است. بین سن کودکی و نوجوانی یک خط نیست بلکه یک بازه زمانی وجود دارد. قرارگیری این بازه و مدت زمان این بازه بسته به ویژگی های هر شخصی متفاوت است. محصولات این رده بندی سنی بیان می کنند که آثارشان برای کودکان مناسب نیست اما برای کودکانی که کمی فراتر از کودکی رفته اند و نزدیک به نوجوانی هستند مناسب هستند.

مناسب برای نوجوان: این آثار برای نوجوانان مناسب هستند و بعضا پیش می آید که برای سنین کوچک تر اصلا مناسب نباشند. معمولا در بازی هایی با این دسته بندی خشونت کنترل شده به نمایش در می آید و مهارت بیشتری را طلب می کند. در فیلم یا انیمیشن هایی با این رده سنی خشونت، محتوا و فضا سازی طوری طراحی شده تا برای نوجوانان مناسب باشد اما برای سنین پایین تر توصیه نمی شود.

مناسب برای نوجوانان دبیرستانی: در این رده بندی سنی تاکید بیشتر و دقیق تری روی سنی که محصول برای آن طراحی شده وجود دارد. از آن جهت که در دبیرستان به یکباره تغییرات زیادی در شخصیت نوجوانان ایجاد می شود و آنها اطلاعات بیشتر و پیچیده تری را از دنیای پیرامون خود دریافت می کنند، این آثار طبقه بندی جداگانه را گاه تجربه می کنند.

والدین باید نظر دهند: این آثار از نظر محتوایی و فضا سازی کاملا برای کودکان و تازه نوجوانان نا مناسب هستند. بیشتر این آثار مناسب نوجوانان و جوانان و بزرگسالان هستند. اما نکته ای وجود دارد. آن هم این است که شاید این اثر با روش تربیتی فعلی شما در این سن فرزندتان هم خوانی نداشته باشد. یا او از ویژگی های احساسی خاصی برخوردار باشد. به همین دلیل اول شما باید این اثر را تماشا کنید و اگر صلاح دانستید اجازه تماشای آن را  به فرزندتان هم بدهید. برای مثال سریال مختارنامه چنین رده بندی دارد. به دلیل وجود صحنه های جنگی خشن و خونریزی این محصول مناسب کودکان و تازه نوجوانان نیست. برای نوجوانان در صورتی مناسب است که خانواده تشخیص دهند دیدن این صحنه ها برای نوجوانشان ایرادی دارد یا نه.

مناسب برای بزرگسال: این آثار خشونت، محتوای بزرگسالانه و… دارند که برای سنین پایین تر نا مناسب است. برخی آثار بزرگسالانه حتی برای خود بزرگسالان هم نامناسب است. این آثار گاهی مضامین و مفاهیمی به شدت پیچیده، تاریک و استرس زا دارند. به همین دلایل است که برای دنیای پیش از بزرگسالی مناسب نیستند. کودکان و نوجوانان باید از دیدن این محصولات منع شوند.

نباید فراموش کرد که هر کشور بر اساس فرهنگ خودش رده بندی سنی را ارائه می دهد. مثلا اروپا به هیچ عنوان رده بندی سنی آمریکا را قبول ندارد و دستورالعمل رده بندی مخصوص خودش را دارد. پس بهتر است در وهله اول به رده بندی های سنی فارسی مراجعه کنید. همچنین باید در نظر داشت که صرفا توجه به رده بندی ملاک انتخاب محصول رسانه ای نیست. نکات مهم دیگری هم وجود دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

 آیا مخاطبین خود را درگیر اعتیاد می کند؟

در تمامی حوزه های رسانه ای از موسیقی و بازی گرفته تا پیام رسان ها و سریال ها این سوال را باید از خودتان بپرسید. این سوال فقط راجع به محصولات نیست و می تواند یک مدیوم را هم هدف قرار دهد. اعتیاد را کاملا مورد بررسی قرار دادیم. اکنون با دانشی که از انواع اعتیاد دارید می توانید یک مدیوم یا یک محصول را مورد بررسی قرار دهید که اعتیاد آور است یا خیر؟ چگونه با نظارت از ایجاد اعتیاد به آن جلوگیری کنم؟ و اصلا اجازه مصرف آن را بدهم یا نه؟

دنیای فانتزی و غیر واقعی را جایگزین دنیای حقیقی می کند؟

برخی از محصولات رسانه ای دنیایی فانتزی، جذاب و کاملا دور از واقعیت را آنقدر بزک می کنند که مخاطب این محصول آن را باور می کند و حتی گاهی آن دنیای غیر حقیقی را جایگزین دنیای واقعی اش می کند. در بازی ها و برخی انیمیشن ها این فانتزی سرایی به شکل خواب و خیال به نمایش در می آید. یعنی بعد غیر حقیقی و خیالات را به شدت مورد تاکید قرار می دهند. به طوری که مخاطبین این آثار در دنیای خیال غرق می شوند و دنیای واقعی را از یاد می برند. دیده شده که کودکان دائما در خواب و خیالات خود سیر می کنند و بکلی دنیای واقعی را فراموش کرده اند. آنها از روابط اجتماعی و توانایی ارتباط بسیار پایین رنج خواهند برد. بدترین نکته آنجاست که دنیای معشوقه خیالی هیچگاه به واقعیت تبدیل نمی شود و عذاب نرسیدن به رویا ها صدمات زیادی به همراه خواهد داشت. همچنین در برخی سریال ها مخصوصا سریال های کی‌دراما(درام کره ای) و برخی از انیمه های ژاپنی به شدت روابط دختر و پسر فانتزی می شود و از واقعیت فرسنگ ها فاصله می گیرد. مخاطبین این آثار تصور خیالی خود را جذاب تر از واقعیت می پندارند و هوس انگیزانه آن را دنبال می کنند. حتی در دنیای واقعی به دنبال چنین روابطی هستند. اما واقعیت هیچگاه همانند دنیای فانتزی انیمه یا فیلم های کره ای نخواهد بود. به همین دلیل احساس شکست، افسردگی یا کاهش عزت نفس به شدت در این افراد دیده می شود. این شکست ها باعث این می شوند که مصرف رسانه های توهم زا و غیر واقعی بالاتر هم برود. چراکه تنها جایی که قوه تخیل و توهمات فانتزی ارضا می شوند همین رسانه ها هستند. در برخی آثار انیمیشنی و مخصوصا انیمه های ژاپنی اغراق های بیش از اندازه در نبرد ها، روابط، توانایی ها، قدرت ها و حد شخصیت ها صورت می گیرد. اغراق باعث شکل گیری دنیای فانتزی می شود. هر چه میزان این اغراق ها بیشتر باشد دنیای متولد شده فانتزی تر و غیر واقعی تر خواهد بود.

بسیار مهم است که میزان مصرف آثار فانتزی از سمت والدین تنظیم شود. جذابیت اصلی آثار انیمه ای و انیمیشنی را همین فانتزی تشکیل می دهد. اما آثار فراوانی هم ساخته شده اند که از دنیای حقیقی یا شبه حقیقی پیروی می کنند. همچنین صحبت با فرندان و پرسش از آنها در مورد غیر واقعی بودن اتفاقات و غیر ممکن بودن وقایع یک محصول رسانه ای به شدت کارآمد است. شما باید برای فرزندانتان غیر حقیقی و غیر ممکن بودن برخی از وقایع محصولات رسانه ای را تبیین کنید. در حین تماشای یک اثر یا پس از اتمام آن با فرزندتان صحبت کنید و ممکن بودن یا نبودن وقایع داستان را از او سوال کنید. در صورت اینکه فرزندتان آنها را ناممکن نمی داند باید از او بخواهید در دنیای واقعی همین چیز ها را پیدا کند یا به شما نشان دهد یا از هر ترفند دیگری استفاده کنید تا او به غیر واقعی بودن آنها پی برد. قوه تخیل می تواند یک نقطه مثبت در کودکان و نوجوانان باشد. تمام نویسنده های کوچک و بزرگ، کارگردان ها، نقاشان و… به واسطه این قوه است که توانسته اند در حرفه خود موفق باشند. اما هر چیزی اگر از حدش بگذرد سم است. غرق شدن در تخیلات و توهمات چیزی جز آسیب به همراه ندارد.

 میزان ترس و خشونت چقدر است؟

قبل از تماشای یک محصول می توان روی جلد دی وی دی آن یا در سایت های معتبری همچون “چی خوبه“ درجه بندی ترس و خشونت یک محصول را مشاهده کرد. بر اساس تربیت خودتان و سن فرزندتان اجازه استفاده از آثار مختلف با درجه های خشونت و ترس متفاوت را بدهید. ترس و خشونت در آثار رسانه ای باعث ترشح دوپامین در بدن خواهد شد که وابستگی و اعتیاد را به همراه خواهد داشت. همچنین سنگدلی و بی محبت شدن را با خود به ارمغان خواهند آورد. ایجاد اضطراب شدید و ترشح آدرنالین از دیگر عوارض این آثار خواهد بود. آدرنالینی که این آثار باعث ترشح آن می شوند مصرف نخواهد شد چون به دلیل نیاز کاذب ترشح شده، به همین دلیل به شکل هیجان سرکوب شده نمود پیدا می کند و از عوامل بیش فعالی خواهد بود. در ضمن کنش پذیری از این آثار ممکن است فرزندتان از اعمالی که دیده تقلید کند و آنها را روی دوستان یا برادر یا خواهر خود پیاده کند. بر اساس شناختی که از احساسات، تمایلات، رفتار و تربیت فرزندتان دارید آن هم با در نظر داشتن رده سنی او میزان ترس و خشونت آثاری را که مصرف می کند کنترل کنید. اگر منبعی برای بررسی میزان ترس یا خشونت یک محصول پیش از مصرف ندارید، به طور کلی به اثر نگاهی بیاندازید(مثلا بخش هایی از یک فیلم را تماشا کنید) و اگر مشکلی ندیدید اجازه مصرف آن را به فرزندانتان بدهید.

 آموزش مفیدی را در بر دارد؟

یک رسانه می تواند ابزاری مفید برای آموزش باشد. حتی طی تحقیقات در یکی از مراکز ایرانی اثبات شده که می توان مفاهیم کوانتومی را از طریق رسانه به بچه ها آموزش داد. پس مهم است که یک رسانه هدف آموزشی و نکته مثبت اخلاقی داشته باشد. همچنین مهم است که والدین با تحقیق و تماشای دقیق آن محصول رسانه ای و سپس از طریق گفتگو و پرسش نکات آموزنده رسانه را برای فرزند خود تثبیت کنند. پیدا کردن رسانه های مفید یا راهکار های آموزشی و تربیتی از طریق رسانه ها کار سختی نیست. سایت “چی خوبه“ نکات آموزنده تربیتی محصولات رسانه ای مختلف را بیان می کند و به والدین می گوید که چگونه آنها را برای فرزند خود بیان کنند. همچنین مستندات، انیمیشن ها و… زیادی در حوزه آموزش و تربیت تولید شده است.

نقش زن چگونه در این بازی نشان داده می شود؟

به طور ساده مشخص است که عدم کنترل در روابط، لباس های نیمه برهنه و لباس های بدن نما در فیلم ها، بازی ها، انیمیشن ها، پیام رسانه ها و انیمه ها بر ذهن مخاطب خودش تاثیر خواهد گذاشت. نمایش زیبایی و شهوت از طریق بدن زنان و حتی گاهی مردان باعث ترشح هورمون های جنسی و دوپامین در بدن مخاطب خواهد شد. ترشح این دو هورمون از اصلی ترین اهداف رسانه هاست. چرا که هورمون جنسی باعث علاقه مندی و واکنش مثبت مخاطب نسبت به رسانه ای که مصرف کرده می شود. این علاقه مندی و جذابیت عاملی است برای قبولاندن محتواهایی خاص مثل پذیرش یک تبلیغ. همچنین این هورمون ها باعث بالا رفتن سطح انتظارات مردان از همسران خود و حتی زنان از همسران خود خواهد شد. نا گفته نماند که می تواند باعث خود تحقیری مخاطبینی که به اندازه مانکن های رسانه ای جذاب و زیبا هستند هم بشود. چه خود تحقیری چه بالا رفتن سطح انتظارات از کلید واژه هایی هستند که در راستای عدم تعهد قدم برمی دارند. شخصی که از همسرش راضی نباشد به دنبال ارضای علایق خود به صورت غیر شرعی می رود یا حداقل رفتارش با همسرش سرد خواهد شد. این اتفاق کاملا در راستای عدم تعهد و از هم پاشی بنیان خانواده است. الگو پذیری نوجوانان، جوانان و بزرگسالان و تاثیرات ناخودآگاهی بر کودکان می تواند عاملی برای رفتار و دغدغه مشابه مخاطب این رسانه ها شود. یعنی مخاطبین سعی می کنند همانند شخصیت های رسانه ای عمل کنند و این خودش در راستای تبلیغ و عمل به همان سبک زندگی و حتی ترشح بیشتر هورمون های جنسی و دوپامین در جامعه است. ترشح هورمون جنسی می تواند برای مخاطبین به بلوغ نرسیده، بلوغ زود رس را به ارمغان بیاورد که پیامد های بسیاری را با خود به همراه دارد. نتیجه مطلوب پیامد بلوغ زود رس برای اربابان سرگرمی این است که اشخاص از سنین بسیار پایین تر به سرگرمی های غیر اخلاقی روی می آورند. تاسیس شبه کاباره ها و شبه بار ها در کشور های غربی در همین راستا است. هورمون دوپامین باعث ایجاد اعتیاد و نیاز کاذب به این قبیل آثار می شود و برای ماندگاری مخاطب و اصطلاحا مشتری شدن این مخاطبین لازم است.

این هورمون ها در بدن مصرف نمی شوند. چراکه یک نیاز کاذب باعث ترشح آنها شده. هورمون های انباشته شده دو پیامد را می توانند به همراه داشته باشند. اول اینکه با ایجاد نیاز کاذب مخاطب را به سمت فحشا برای پاسخگویی به نیازش سوق دهند. دوم اینکه حالت سرکوب شده را در بدن مخاطب ایجاد کنند و از نظر روحی، جسمی و روانی او را بازی دهند تا در آینده به چنین اعمالی سوق پیدا کند.  

آیا بازی مرحله مرحله است یا بی نهایت است؟

در بازی های رایانه ای و موبایلی برخی بازی ها هستند که بی نهایت، رکوردی یا جهان آزاد هستند. این بازی ها با آیکون های مختلف و ارتقاء های موجود برای شخصیت ها و امکانات شخصیت ها واقعا لاینتناهی خواهند شد. احساس دائمی ارتقاء، خرید آیکون های جدید، خرید شخصیت های جدید و تغییر قیافه یا لباس شخصیت ها باعث می شود اعتیاد شدیدی به این بازی ها ایجاد شود. همچنین به این دلیل که این بازی ها تمام نمی شوند دائما پرونده آنها در ذهن بچه ها باز می ماند. یعنی بخشی از حواس و تمرکز دائما روی این بازی ها می ماند و محو نمی شود. بچه همیشه در حال فکر کردن به بازی و اینکه در ادامه چکار می خواهد بکند است. دست خودش نیست. بازی تمام نمی شود پس پرونده آن هم بسته نخواهد شد. دو راه وجود دارد. اول اینکه بازی این مدلی انجام ندهد. دوم اینکه بازه های زمانی محدودی این بازی روی موبایل یا کامپیوتر نصب بماند. مثلا یک هفته یا دو هفته. یعنی فضای درگیر کننده بازی قبل از اینکه اعتیاد آور شود حذف شود. اعتیاد به بازی کلش اف کنلز که پیامد های بسیار مالی و جسمی با خود به جای گذاشت به دلیل همین تمام نشدنی بودن این بازی بود. شما در این بازی هرچقدر هم ارتقاء می دادید، هر چقدر هم پیشرفت می کردید باز هم جا برای پیشرفت و ارتقاء بود. به همین دلیل موج شدید عوارض را در دوره خود بر جای گذاشت. موج های این اعتیاد های دسته جمعی گریبان همه را خواهد گرفت. چراکه وقتی تعداد زیادی از بچه ها یک محصول را مصرف کنند مشوق دیگران در مصرف آن خواهند شد. کسانی هم که بازی نمی کنند احساس عقب ماندن بهشان دست خواهد داد.

همچنین برخی پیام رسان ها نیز فضا های نامحدودی را در اختیار مخاطب خود قرار می دهند. مانند اینستاگرام که حتی اگر پیج های محدودی را دنبال کنید با دادن پیشنهاد های مرتبط و فراوان سعی می کند شما را در فضای نرم افزاری اش نگه دارد. سعی کنید حدالامکان از فضاهای نامحدود پیام رسان ها دوری کنید و زمان محدودی را برای آنها تعیین کنید. همچنین نا محدودی به تعداد ختم نمی شود بلکه محتوای نامحدودی هم در اختیار مخاطب قرار می گیرد. تنوع محتواها به شدت بالاست و گاهی هم محتواهای غیر اخلاقی را شامل می شود.

 از نماد های شیطان پرستی یا همجنسگرایی در آن استفاده شده است؟

به برخی نماد های پنهانی که باید ده ها بار یک اثر را تماشا کنیم تا آنها را کشف کنیم کاری ندارم. برخی نماد ها حقیقتا آنقدر سریع رد می شوند یا آنقدر ریز هستند که دیده نخواهند شد. توجه به چنین نماد هایی و کشف آنها در آثار وقت تلف کردن است. اما برخی آثار صراحتا و به طور کاملا واضح این نماد ها را نمایش می دهند. مثلا در برخی انیمیشن ها به شدت رنگین کمان همجنسگرایان به نمایش در می آید. یا در برخی از آثار به شدت نماد ها و علائم شیطان پرستی به نمایش در می آید. سعی کنید به دلیل تاثیرگذاری بر ناخودآگاه چنین آثاری را از رژیم مصرف حذف کنید.

 آیا مضامین بزرگسال دارد یا مخصوص کودکان است؟

متاسفانه هنوز این دیدگاه وجود دارد که انیمیشن ها برای بچه ها هستند. اما اصلا اینگونه نیست که انیمیشن ها فقط برای بچه ها باشند. بسیاری از آثار انیمیشنی مخاطب هدف خود را بزرگسالان قرار داده اند و مضامین بزرگسالانه ارائه می دهند. با این دیدگاه که انیمیشن برای بچه هاست و اجازه دیدن هر انیمیشنی را به او به دهید جلو نروید چون این دیدگاه به کلی غلط است. همچنین فراموش نشود که به رده بندی سنی انیمیشن ها توجه کنید. برخی انیمیشن ها بزرگسالانه نیستند اما برای نوجوان ها ساخته شده اند و برای کودکان ممکن است نامناسب یا غیر قابل درک باشند.

 آیا مخاطب مجبور به کشتن یا برخورد فیزیکی با یک نژاد، کشور یا گروه خاص است؟

در برخی فیلم ها و انیمیشن ها نژادی خاص یا کشوری خاص مورد هجمه بیش از اندازه واقع خواهند شد. اصلا برخی آثار تولید می شوند تا همین کار را بکنند. مثلا عراقی ها را وحشی و تروریست نشان دهند. در برخی بازی ها پا فراتر گذاشته می شود و این مخاطب است که وظیفه کشتن و برخورد را با نظامی خاص خواهد داشت. مثلا در بازی های کال آف دیوتی شما همیشه در حال کشتن و جنگیدن با روس ها، ایرانی ها، عراقی ها و تروریست ها هستید. یا در بازی بتلفیلد سه به ایران حمله نظامی می کنید. در بسیاری از آثار رسانه ای نژاد پرستی شدید و آشکار قابل مشاهده است. تقویت روحیه نژاد پرستی خودش یک عارضه مضر خواهد بود. در مورد نژاد پرستی در فصل پنجم بیشتر صحبت خواهیم کرد.

آیا هنگام بازی هیجان بیش از اندازه به بچه وارد می شود؟

تا اینجا چندین بار ترشح آدرنالین کاذب را متذکر شده ایم. ترشح آدرنالین بخاطر هیجان یک رسانه یک ترشح کاذب است. زیرا آدرنالین در بدن مصرف نمی شود و در خون باقی خواهد ماند که به این هیجان سرکوب شده می گوییم. از عوارضش چند بار صحبت کردیم اما راه تشخیص آن چیست؟ معمولا حرکات ناگهانی، بالا پایین پریدن، در آوردن صداهایی که از هیجان نشات می گیرند، تکان خوردن بیش از اندازه و درجا، نشنیدن یا توجه نکردن مکرر به صدا کردن اسمش، بروز شدید احساس خوشحالی یا عصبانیت یا سایر احساسات و هیجان زیاد برای مصرف رسانه از علائمی هستند که می توانید با دیدن آنها به بروز هیجان سرکوب شده پی ببرید.راه حل این است که آثار به شدت هیجان انگیز را برای فرزندتان شناسایی کنید. حال یا آنها را محدود و جایگزین کنید یا پس از اینکه فرزندتان آنها را مصرف کرد فضای تخلیه هیجان را برایش فراهم کنید. مثلا او را به پارک ببرید یا این رسانه ها را قبل از اینکه به کلاس ورزشی برود در اختیارش قرار دهید.

 آیا در بازی کردن های معمولی خود از محتوای داستان استفاده می کند؟

هیچ بچه ای وجود ندارد که در عالم کودکی یا نوجوانی خود با خودش مشغول نباشد و بازی نکند. به بازی های او توجه کنید. جدای از بحث های روانشناسی در این حوزه بازی کردن بچه ها نمود رسانه هایی که مصرف کرده اند هم می تواند باشد. مثلا بعد از دیدن یک انیمیشن به تیر و کمان بازی علاقه پیدا کرده یا بعد از دیدن یک فیلم شروع به تفنگ بازی می کند. در اکثر مواقع این بازی کردن خودش باعث تخلیه هیجانات است و خوب است. اما گاهی اوقات دیده می شود که مضمون داخل رسانه ها به شدت و آسیب زا در بازی های بچه ها نمود پیدا می کنند. مثلا در بازی که می کند سر دشمنانش را قطع می کند یا از شکنجه استفاده می کند یا به وسایل خانه عمدا آسیب می زند یا از الفاظ خاصی استفاده می کند یا… . در صورت مشاهده امثال این تاثیرات منفی در بازی های بچه ها با گفتگو، کنترل مصرف رسانه ای، بازی کردن با بچه ها و ارائه بازی های جایگزین مثل فوتبال یا بازی تخته ای این بازی مضر را از سرش بیرون کنید. توجه کنید که برای تعیین جایگزین در این شرایط باید بازی های جهت دهی شده به او ارائه دهید. مثلا اگر او را به پارک یا خانه مادربزرگ ببرید در فضایی دیگر همین بازی را تکرار خواهد کرد. اما اگر بازی تخته ای، یک بازی ورزشی یا بازی محلی انجام دهد به دلیل اینکه قوانین و اهداف بازی مشخص است مجبور است از آنها پیروی کند و از فضای بازی قبلی اش بیرون می آید.

آیا در آن از واژه های رکیک استفاده می شود؟

بر روی جلد دی وی دی برخی از محصولات و در منابع اینترنتی همچون سایت “چی خوبه” درجه بندی استفاده از الفاظ رکیک هم قید شده. در حین مصرف برخی از رسانه ها ممکن است ناگهانی با تکه کلام یا لفظ بدی مواجه شوید. معمولا چون این الفاظ و تکه کلام ها خنده دار هستند به ورد زبان بچه ها تبدیل می شوند. در چنین مواقعی باید واکنش های لحظه ای بدهید. یعنی نسبت به آن لفظ واکنش لحظه ای و منفی نشان دهید. اینگونه زشت بودن آن برای فرزندتان آشکار می شود. سپس از فرزندتان بپرسید “نمی توانست بهتر و با ادبانه منظورش را منتقل کند؟”، “به نظر شما چطور می توانست مودبانه منظورش را منتقل کند؟”، “شما دوست داری کسی اینگونه با شما صحبت کند؟”، “آیا درست است هنگام عصبانیت کنترل زبان خود را است دست بدهیم؟” و… . بله بچه ها ممکن است نتوانند درست یا غلط الفاظ و زمان استفاده از آنها را تشخیص دهند. اگر یادگیری آنها را به عهده رسانه ها بگذارید قطعا از تربیت آنها ناراضی خواهید شد. نا گفته نماند که گاهی اوقات خودمان هم مقصریم. مثلا در هنگام تکرار لفظی خاص از طرف فرزندمان به او می خندیم و یا واکنش مثبت نشان می دهیم. همین باعث می شود تا او ناخودآگاهانه فکر کند این لفظ خوب است و باید از آن استفاده کند. اما اگر گاهی به او واکنشی نشان ندهیم یا در برخی موارد که لج بازی او را تقویت نمی کند به او واکنش منفی نشان دهیم خواهد فهمید که این لفظ نامناسب است. گاهی هم خود والدین از این الفاظ استفاده می کنند و خودشان الگوی تربیتی منفی می شوند.

آیا عکس یا سکانس غیر اخلاقی دارد؟

عکس یا سکانس های غیر اخلاقی مبتذل به شدت در روحیه و تربیت و تقویت فضولی او تاثیر خواهند گذاشت. گفتیم فضولی چرا که او حول مسئله ای که هنوز برایش زود است و حتی برای بزرگسالان هم ممکن است مناسب نباشد برایش سوال و دغدغه ایجاد می شود. همین باعث می شود که گاهی به سمت منابع اشتباه برای کسب اطلاعات برود. به همین دلیل تا می توانید از محصولات سانسور شده استفاده کنید. همچنین طوری فرزندتان را تربیت کنید که اگر اتفاقی با چنین چیزی مواجه شد روی خود را از آن برگرداند. اگر حین چک کردن یک رسانه قبل از آنکه آن را برای تماشای فرزندتان پخش کنید به چیزی برخوردید که به مزاقتان خوش نیامد بهتر است اجازه مصرف آن محصول را ندهید.

دیدگاهش نسبت به خدا چیست؟

به طور کامل در فصل دوم در مورد خدا و شیطان صحبت کردیم. مضامین محصول رسانه ای نمایش داده شده را در نظر بگیرید و با اطلاعات بخش خدا و شیطان فصل دوم تطبیق دهید. در صورت بروز مضامین ضد خدایی یا تحریف خدا با سوال پرسیدن و ایجاد گفتگو فرزندتان را از غلط بودن دیدگاه محصول مطلع کنید و راه حقیقی را به او نشان دهید.

آیا با تربیت من برای فرزندم همخوانی دارد؟

تمام چیز هایی که در این فصل گفتیم همین مضمون را در خود جای داده بود. شما تربیتی خاص را برای فرزندتان اتخاذ کرده اید. رسانه ای که مصرف می کنید باید در راستای تربیت شما باشد. اگر این رسانه های به شدت اثر گذار در راستای تربیت شما نباشند یا ضد تربیت شما باشند با مشکل مواجه خواهید شد. پس در وهله اول کنترل و محدودیت در مصرف رسانه ها با دیدگاه های ضد تربیتی یا مغایر با تربیت شما و در وهله دوم واکنش دادن نسبت به مضامین مغایر با تربیت شما که در برخی محصولات رسانه ای به نمایش در می آیند، باید اعمال شود. به یاد آورید که بزرگترین و مهمترین رسالت والدین تربیت فرزندانشان است. در این امر از هیچ تلاشی نباید دریغ کرد. چه شیوه تربیت شخصی و چه کنترل تربیت رسانه ای.

 بگویید نقاشی اش را بکشد

کودکان و تازه نوجوان ها ذهنیت خود را به خوبی در نقاشی هایشان نشان می دهند. پس از مصرف یک محصول رسانه ای در ذهن آنها تاثیرات خاصی گذاشته می شود. با در خواست از فرزندان خود برای کشیدن نقاشی در مورد محصولی که مصرف کرد مثلا انیمیشنی که تماشا کرد می توانید بفهمید که چه تاثیر منفی یا مثبتی از این محصول رسانه ای گرفته و چه تاثیراتی در ذهن او ایجاد شده است. این نقاشی کردن می تواند کمک بزرگی به والدین و مربی ها برای تربیت و جهت دهی خلاقیت یا تفکر بچه ها باشد.