نقد و بررسی فیلم ستون فقرات شیطان (Devils Backbone)؛ عرق نیشکر از جسد جنین!

فیلم ستون فقرات شیطان، سومین اثر گیرمو دل تورو است. این فیلم برخلاف فیلم کرونوس که در گیشه موفق نبود، توانست دو میلیون دلار بیشتر از بودجه‌ی فیلم، بفروشد. ماجرای فیلم ستون فقرات شیطان در اثناء جنگ های داخلی اسپانیا، در یک یتیم‌خانه اتفاق می‌افتد. در ادامه به نقد و بررسی این فیلم خواهیم پرداخت.

روح سرگردان

سانتی، پسر بچه‌ای که کشته شده است به صورت روح سرگردان در یتیم‌خانه حضور دارد. ابتدا ما از وی می‌ترسیم اما سانتی علی‌رغم چهره‌ی ترسناکی که دارد، در انتهای فیلم به کودکان دیگر کمک کرده، از آینده خبر می‌دهد و در پایان هم به بچه ها کمک می‌کند.

مضمون روح سرگردان از مضامین پر تکرار هالیوود است. جالب توجه است که بدانیم ما چیزی به عنوان روح سرگردان نداریم. تمام انسان ها پس از مرگ به جهان های موازی بعدی منتقل شده و اصلا در اینجا نمی‌مانند. یعنی حضور موجودات ماورائی در بعضی مکان ها، به خاطر حضور ارواح سرگردان نیست. چراکه ارواح پس از مرگ از اینجا دور می‌شوند و ارواحی که پاک بوده‌اند و از گناهانشان توبه کرده‌اند، پس از مرگ از جهان بعدی به اینجا نیز سر می‌زنند. اما اینکه ارواحی همین‌جا بمانند و در کنار ما زندگی کنند، هیچ دلیل علمی‌ای ندارد.

بله موجودات ماورائی یا جنیان، در مکان هایی حضور پیدا می‌کنند و ممکن است شیاطین جنی، انسان های کافر و گنهکار را آزار دهند. اما اینکه به جنیان، روح سرگردان بگوییم، اصطلاح دقیق نیست. ارواح پس از مرگ به جهان دیگری منتقل شده، اگر خوب باشند به بازمانده ها سر می‌زنند و اگر ظالم و گنه‌کار باشند و توبه نکرده باشند، در عذاب خود حبس شده و توانایی ارتباز با جهان زندگان را ندارند.

ستون فقرات شیطان

نام فیلم از ستون فقرات جنین که در یک شیشه هستند، گرفته شده است. این جنین ها مثل ترشی، در آب قرار داده شده‌اند و آب این جنین ها توسط دکتر، فروخته می‌شود تا هزینه های یتیم‌خانه را تامین کند. این عادی‌سازی کار های عجیب و شیطانی توسط دل تورو سابقه دارد. در کرونوس نیز خون‌خواری توسط وی عادی شمرده می‌شود.

ارواح واقعی هستند!

در فیلم ستون فقرات شیطان، با اینکه دکتر اهل علم است و در ظاهر اعتقادی به روح ندارد، اما در باطن به روح اعتقاد دارد. فیلم نیز در کنار پذیرش وجود روح، شیاطین واقعی را انسان های ستمکار نشان می‌دهد، نه بمبی که از آسمان افتاده و منفجر نشده است! و نه روح سرگردان ترسناک!

فیلم پر از خون و صحنه های ترسناک از روح سانتی است. اما دشمن اصلی انسان ها، خود انسان ها هستند نه سانتی. این همان مسئله اومانیستی و نگرش جدید و پیشرفته هالیوود به شیطان و شیطان انگاشتن انسان است که در مقاله ای دیگر کامل آن را موشکافی کرده ایم(اینجا). هر چند وجود ارواح از جهت دینی و فلسفی قابل پذیرش است، اما سرگردان بودن ارواح پس از مرگ به هیچ وجه قابل پذیرش نیست.

پایان امیدبخش و روح دکتر

در پایان فیلم، دکتر نیز که از فروش آب ستون فقرات شیطان، هزینه های یتیم‌خانه را می‌داد‌، پس از مرگ خود به مانند سانتی، در یتیم‌خانه ظاهر می‌شود. یعنی روح دکتر نیز سرگردان است و همانجا خواهد ماند.

مساله‌ی روح سرگردان می‌تواند منجر به رد جهان های برزخی و قیامت شود. لذا باید توجه داشت که این خرافه در ذهن ما به عنوان یک فکت علمی، قرار نگیرد.

همچنین شعار مهم فیلم این است که دشمن اصلی انسان، نه موجودات ماورائی، بلکه خود انسان ها هستند. حتما ما شیاطین انسانی داریم؛ اما جنیان نیز دشمن ما هستند و نباید از دشمنی آن ها نیز غافل شد.

در کل فیلم ستون فقرات شیطان با تلفیق بین اتفاقات روزمره و ماوراء، توانست داستان خوبی را بسراید و اهداف اعتقادی خود را نیز بیان کند.

همچنین نگاه ضد دین دل تورو در دیالوگ کودکان که مجسمه‌ی مسیح را یک بار اضافی از موجودی نیست شده می‌دانند اما روح دکتر هنوز زنده است! این نگاه منفی دل تورو نسبت به مسیحیت در فیلم های دیگر وی نیز جریان دارد.