نقد و بررسی انیمیشن پسر دلفینی؛ انقلابی در صنعت انیمیشن ایران

انیمیشن پسر دلفینی به کارگردانی محمد خیر اندیش از آن دسته آثار انیمیشنی است که هم زمان با روایتی جذاب در حال ارائه محتوا به صورت پنهانی و ناخودآگاهانه است. شیوه ای که در هالیوود و ژاپن رواج دارد اما در ایران بسیار کم دیده شده است. پسر دلفینی توانسته با فروش خوب خود در روسیه و ایران علارغم تبلیغات محدود اثبات کند که مخاطبین به این طیف آثار علاقه دارند و از آنها استقبال می کنند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گرافیک پسر دلفینی

پسر دلفینی از نظر گرافیک استاندارد های زیادی را رعایت کرده است. برای انیمیشنی در رده سنی کودک و نوجوان این نوع گرافیک کاملا مناسب است. ریزبینی های زیادی در این انیمیشن رعایت شده است. مثلا تار به تار موهای سر و صورت و دانه دانه ماسه های ساحل طراحی شده اند تا طبیعی سازی این اثر به خوبی شکل بگیرد. بر خلاف تعداد بالایی از انیمیشن های ایرانی همچون فیلشاه، انیمیشن پسر دلفینی پلان های کوتاه و متوالی ندارد و باعث گیجی مخاطب نمی شود. همچنین سکانس اوج و نهایی این انیمیشن به شدت زیبا کار شده و مناسب با فضای محیط داستانی است. بر خلاف بسیاری از انیمیشن های ایرانی همچون جوانمردان حرکات اغراق آمیز بدن و لباس ها را شاهد نیستیم. ناگفته نماند که نقص هایی همچون معلق ماندن شن های ساحل را در این انیمیشن شاهد هسیتم. یعنی هنوز راه برای رسیدن به یک اثر بی نقص گرافیکی مانده.

هوای خودتو داشته باش!

توجه به جزئیات است که یک اثر رسانه ای را جذاب و دیدنی می کند. جزئیات هستند که باعث می شوند شما از چشم نوازی محصول رسانه ای لذت ببرید. در انیمیشن پسر دلفینی به کوچک ترین جزئیات توجه شده است. اینکه پسر دلفینی نمی تواند به زبان آدم ها صحبت کند یکی از این جزئیات است. در اولین روابط پسر با انسان ها تصور می کنیم که پسر زبان انسان ها را می فهمد و می تواند به زبان آنها صحبت کند. اما در ادامه خلاف این مسئله اثبات می شود.

یعنی در ابتدا فکر می کینم یک نقص ساختاری را شاهد هستیم اما در ادامه متوجه می شویم که نه تنها نقص نبوده بلکه نقطه قوت هم بوده. یکی دیگر از جزئیات انیمیشن پسر دلفینی هوا گیری پسر از برادر دلفینش است. او گاهی او دماغی که پشت دلفین قرار دارد نفس می گیرد. یعنی سازندگان نشان داده اند که یک پسر با وجود محدودیت های زیستی نسبت به دلفین ها چگونه هم پای آنها نفسش را حبس می کند. این تنفس مشترک نشان دهنده رابطه عمیق برادری بین پسر و دلفین نیز هست. انیمیشن اینگونه قصد دارد درک رابطه عمیق این دو را برای مخاطب با اینکار ملموس تر سازد. هم طبیعی جلوه دادن داستان و هم ایجاد عمق در رابطه بین پسر و دلفین.

ایرادات انیمیشن پسر دلفینی

در داستان و گرافیک این انیمیشن ایراداتی وجود داشت. اول از همه دوبله ضعیف فارسی بود. گاهی بلند تر بودن موسیقی نسبت به دیالوگ های شخصیت ها باعث نامفهوم بودن صحبت آنها می شود و گاهی همخوانی بین صدای شخصیت ها یا اشیاء با دوبله و صداگذاری وجود ندارد. از نظر گرافیکی چند جا سوتی های کوچکی دیده می شود.

مثلا هواپیمای سقوط کرده یک هواپیمای مسافربری با موتور جت بود. اما هواپیمایی که در اعماق آب نمایش داده شد یک هواپیمای دو ملخه بود. پایان بندی این انیمیشن کمی گنگ بود و جا داشت تا بهتر روایت شود. در آخر اینکه حضور تعداد بالای دلفین ها در سکانس های نهایی و نبرد نهایی بین آنها و سایر ماهی ها بی اهمیت بود. زیرا به نحوه جمع شدن خیل عظیم آنها اشاره نشد و حضور آنها چندان اهمیتی هم نداشت. زیرا از نبرد بین آنها و ماهی ها چیزی نشان داده نشد.

بررسی محتوای انیمیشن پسر دلفینی

اسطوره ناهید

در سکانسی که پسر دلفینی مادرش را می بیند، موهای مادر او به شکل خاصی در آب پخش شده اند. با بررسی حالت موهای او شباهتی را می توان بین او و مدوسا از اسطوره های یونان پیدا کرد. اما با بررسی دقیق تر می فهمیم در هیچ بخش دیگری این دو با هم شباهتی ندارند. نه جنس مو، نه زندگینامه و نه هیچ چیز دیگر مدوسا و مادر با همدیگر همخوانی ندارد. پس کارگردان با حالت دادن به موی مادر قصد داشته  یک کد گذاری در انیمیشن پسر دلفینی انجام دهد. کارگردان می خواهد با متفاوت و خاص جلوه دادن ظاهر مادر ما را به درک کردن معنای نهفته درون مادر و داستان راهنمایی کند. برای اینکه بفهمیم قصد کارگردان چه بوده بیایید مادر پسر دلفینی را بیشتر بررسی کنیم.

نام مادر پسر دلفینی ناهید است. ناهید یا آناهیتا در اسطوره شناسی ایزد بانوی آب است. ناهید اسطوره ای مشترک بین ارامنه، ایران باستان، روم و یونان باستان است. این اسطوره گرداننده آب است و ویژگی هایی از او در ادبیات اسطوره ای بیان شده است. بیایید با توجه به شباهت اسمی مادر و اسطوره ناهید آنها را با هم مقایسه کنیم.

نیرومندی: ناهید چون یک ایزد است نیرومند هم هست. به همین دلیل در داستان های اسطوره ای قهرمانان و مردم زیادی به او متوسل شده اند و از او طلب کمک معنوی کرده اند. در انیمیشن پسر دلفینی نیز ما شاهد کمک معنوی و روحانی مادر نسبت به فرزندش هستیم که باعث نجات جان او می شود.

 

پاکدامنی: ناهید به پاکدامنی مشهور بود و الهه ای پاکدامن تلقی می شد. مادر نیز در این انیمیشن در فضایی خاص توسط زنان نگهداری می شود و اجازه ورود هیچ مردی به جز فرزندش به محیط نگه داری او داده نمی شود. این مسئله صراحتا بیان می شود. هنگامی که پیرمرد قصد ورود به محیط نگه داری مادر را دارد زنان نگهبان او جلویش را می گیرند.

زیبایی و آراستگی: ناهید به زیبایی و آراستگی بی حد و حصر شهره داشت. در انیمیشن نیز مادر پسر دلفینی با اینکه سالهاست در حالت خلسه است اما آراستگی خود را حفظ کرده. مادر موهای بلند و صاف و براق دارد. پوست صورتش صاف است. در گردنبندی که عکس عروسی اش روی آن است نیز زیبایی بسیاری را با حتی با حفظ حجاب از خود ساتع می کند.

درمانگری: اسطوره ناهید به عنوان الهه درمانگر یا شفا دهنده هم شناخته می شود. در خون و اشک مادر نیز پادزهر وجود دارد. به دلیل تزریق پادزهر در زمان بارداری در خون پسر دلفینی هم این پادزهر وجود دارد. خون پسر دلفینی و اشک مادر هستند که در هنگام حمله هشت پا با او مقابله می کنند و تاثیر نیروی او را از بین می برند. مادر پسر دلفینی در حدی توان درمانی دارد که فرزند محکوم به مرگش را هم نجات می دهد.

 

زیورآلات: زیورآلات نمایش داده شده برای اسطوره ناهید همگی ستاره شکل و از جنس طلا بودند. در سکانس نهایی انیمیشن پسر دلفینی شاهد هستیم که مادر پسر دلفینی از دل ستاره های طلایی بیرون می آید و فرزندش را نجات می دهد.

دلیل اینکه این انیمیشن در دریا و آب اتفاق می افتد همین است. چون بهترین محیط برای ایزد بانوی آب همین دریا است. با دیدن رنگ های فیروزه ای و پرشین گرین که رنگ های مشهور ایرانی هستند در رنگ موی مادر و رنگ لباس مادر متوجه می شویم که با اسطوره ایرانی طرف هستیم. یعنی با این رنگ ها کارگردان اسطوره مشترک ناهید را برای ایران تفکیک کرده است. انیمیشن اسطوره ای مشترک را با رنگ های ایرانی ترکیب می کند تا به مخاطب بگوید منظورش ایران است نه یونان و روم.

پیرمرد غواص

پیرمرد غواص که در فانوس دریایی زندگی می کند در ابتدا تصور می شود که دوست است. اما در ادامه مشخص می شود که ده سال است به دنبال مایعی خاص در دریاست. او با همکاری ناهید و همسرش در حال تحقیق بر روی مایعی بوده که هم باعث رشد و هم باعث وحشی شدن ماهی ها می شده است. همین وحشی شدن ماهی ها بوده که باعث مرگ همسر ناهید می شود. ناهید قصد دور کردن مایع را از دست پیرمرد دارد که او با موشک هواپیمای ناهید را می زند و باعث سقوط آن می شود. یعنی این شخصیت همانند آمریکا به هواپیمایی که بر فراز دریا پرواز می کند حمله موشکی می کند جالب است که کلاه نقاب دار پیرمرد همانند کلاه نقاب دار دریا داران آمریکایی است. پس با این اوصاف پیرمرد نمادی از آمریکا است.

مایع سبز رنگ و هشت پا

این مایع در اولین پلانی که به نمایش در می آید همانند مواد مخدر خود نمایی می کند. پسر دلفینی و دلفین سفید از آن می خورند و به هپروت می روند. در ادامه مشخص می شود نوعی سلاح بیولوژیک و زیستی هم هست. زیرا باعث رشد بیش از اندازه هشت پا می شود تا جایی که به یک هیولای واقعی بدل می شود. مرکبی که هشت پا پس از خوردن این مایع از خود نشر می دهد همانند نفت دریا را آلوده می کنند که می تواند نمادی از آلودگی های زیست محیطی باشد. در ضمن مرکب هشت پا باعث می شود تا ماهی ها شستشوی مغزی داده شوند پس می توان آن را نوعی سلاح رسانه ای هم دانست. پس هشت پا و مایع سبز رنگ که منبع قدرت های هشت پا است نماد سلاح یا فساد هستند.

پیرمرد به دنبال منبع این فساد ها یعنی مایع سبز رنگ بود. پیرمرد با ترور و حمله موشکی(اسلحه های آمریکا) و جاسوسی ده ساله(نفوذ) در دریا دنبال این مایع(منبع فساد) گشت اما به نتیجه نرسید. در ادامه با فریب پسر دلفینی(فساد اخلاقی) به مایع دست می یابد. او با استفاده از این مایع که هم نمادی از ماده مخدر است و هم نمادی از سلاح بیولوژیک است و با مرکب هشت پا که نماد سلاح رسانه ای و فساد زیست محیطی یا حتی اقتصادی(نفت) است، قصد فتح دنیا می کند.

اما اتفاق جالبی می افتد. این همه فساد و اسلحه ابتدا دامن خود آمریکا را می گیرند. یعنی اول از همه خود آمریکا را نابود می کنند. افول فعلی آمریکا در تمام ابعاد تایید کننده این موضوع است. انیمیشن پسر دلفینی قصد دارد که بگوید فساد و اسلحه آمریکا اول از همه باعث نابودی خود او می شوند و او را از بین خواهند برد.

خون پسر دلفینی

مادر در هنگام بارداری به خودش پادزهر تزریق می کند. پادزهر مایع سبز رنگ. همین باعث شده که در خون پسرش هم این پادزهر جریان داشته باشد. خون دماغ شدن های پسر دلفینی در طول داستان بی دلیل نبوده و بیان گر همین موضوع بوده است. در نهایت پسر دلفینی با فدا کردن خودش باعث می شود تا هشت پای هیولا از بین برود و اثر مایع سبز در بدن هشت پا از بین برود. فداکاری و خون دو المان خاص هستند. این دو المان نمادی از روحیه شهادت طلبانه هستند. خون فرزند ناهید است که توانایی مقابله با قویترین سلاح و فساد ها را دارد.

هدف اصلی انیمیشن پسر دلفینی (هدف دراماتیک)

مادر طبق اسطوره شناسی، اسطوره آناهیتا یا ناهید است. اما با ترکیب شدن رنگ فیروزه ای و پرشین گرین در لباس و موی مادر متوجه می شویم که منظور الهه باستانی ایرانی است. یعنی مادر نماد ایران است. در ادبیات سینما مادر گمشده نماد سرزمین یا وطن است. پس تاکید دوباره ای وجود دارد که مادر نماد ایران است.

همچنین مادر در جزیره ای سرخ رنگ که در تنگه واقع شده نگهداری می شود. این جزیره همان جزیره هرمز است. دریای داخل انیمیشن هم همان خلیج فارس است. هم دلفین دارد و هم در مجاورت بوشهر است. بوشهر به این دلیل که نوع لباس های مردم محلی کاملا همانند لباس های مردم بوشهر طراحی شده. در آخر تداعی شدن سقوط هواپیمای مسافربری بر اثر اصابت موشک هم دلیل دیگری است تا به ایران و خلیج فارس برسیم.

پسر دلفینی فرزند ایران است. فرزند مادری که همه جوره نمادی از کشور ایران است و در منطقه ای که همه جوره از نظر جغرافیایی تداعی گر ایران است. خون و فداکاری دو المان به عنوان نمادی از روحیه شهادت طلبی هستند. این روحیه شهادت طلبی فرزندان ایران است که باعث نابودی هشت پا می شود. حال هشت پا نماد چی بود؟ هشت پا و مایعی که باعث تقویت بدن و مرکب او شده بود نمادی از انواع فساد ها و اسلحه ها هستند. مالکیت و عاملیت این اسلحه ها و فساد ها نیز شخصی است که نمادی از آمریکا است.

پس هدف دراماتیک انیمیشن پسر دلفینی این است: روحیه شهادت طلبی فرزندان ایران راه مقابله با فساد ها و اسلحه های آمریکا است.

جالب است که گفته می شود اگر جلوی هشت پا در تنگه گرفته شود که هیچ اما اگر او از تنگه عبور کند تمام آب های دنیا را آلوده می کند. یعنی تاکید مضاعف بر اینکه تنها راه و قوی ترین راه مقابله با دشمن روحیه شهادت طلبی و خون فرزندان ایران است. ایران تنها دیوار مقابله جهان خواری ذاتی آمریکا است(پیرمرد ذاتا قدرت طلب نشان داده می شود).

سخن آخر

انیمیشن پسر دلفینی در ظاهر یک اثر ساده است. اما با بررسی دقیق تر متوجه محتوای غنی آن خواهیم شد و خواهیم فهمید که در زیر لایه های این انیمشن چه مفاهیمی پنهان شده اند. بهترین شکل استفاده از رسانه همین شکل است. اینکه از رسانه به عنوان ابزاری سرگرمی محور استفاده کنیم و در زیر لایه های این رسانه محتوای فکری را به ناخودآگاه مخاطب تلقین کنیم. این روشی است که حدود 100 سال در هالیوود استفاده می شود. پس چرا ما هم نتوانیم عقاید بومی و باستانی خود که در راستای هویت ملی و وطن پرستی هستند را از طریق این رسانه های قدرتمند ترویج دهیم؟

امید است که ساخت چنین محصولات رسانه ای تداوم داشته باشد و به تعداد بیشتر چنین محصولاتی تولید شوند تا در آینده ما و فرزندانمان با آثاری که ساخت خودمان هستند و فرهنگ بومی_باستانی خودمان را ترویج می کنند رشد کنیم.