نقد و رمز گشایی انیمیشن رایا و آخرین اژدها (raya and the last dragon)

 انیمیشن رایا و آخرین اژدها یکی از جدیدترین آثار کمپانی دیزنی است. با این حال چه از نظر داستانی و بصری و چه از لحاظ مفهومی و ایدئولوژیک شاهد یک اثر کاملا تکراری و کلیشه ای هستم. این شبهه در ذهن مخاطبان و منتقدان ایجاد شده که دیزنی دیگر داستان تازه ای ندارد، فقط دنیا و شخصیت های انیمیشن های تازه را تغییر می دهد. اگر آثار دهه اخیر دیزنی را تماشا کرده باشید، متوجه می شوید که در چند اثر انگشت شمار شاهد داستان تازه ای بوده ایم. در ویدئوی زیر می توانید نقد و بررسی انیمیشن رایا و آخرین اژدها را مشاهده کنید:

در مورد تکراری بودن آثار دیزنی می توان ساعت ها حرف زد و مقاله ها نوشت. ولی خب موضوع ما انیمیشن رایا و آخرین اژدها است. داستان، مفهوم و حتی اتفاقاتی که برای شخصیت اصلی رخ می دهند تکراری است.

اولین نقطه عطف انیمیشن رایا و آخرین اژدها سنگ شدن پدر رایا است(مرگ). اتفاقی که در دیگر انیمیشن های دیزنی دقیقا به همین شکل شاهد آن هستیم.

رایا راهی سفری برای تکامل جواهر اژدها می شود. دقیقا شبیه به انیمیشن موآنا که موآنا راهی یافتن سنگ تفیتی می شود.

انگیزه رایا ابتدا شخصی است اما یکی از دوستان او باعث تحول او می شود. رایا در نقاط مختلف یارگیری می کند و دوست پیدا می کند. دوستانی که باعث ایجاد تحول در او می شوند و تا لحظه آخر به او وفادار می مانند. گرچه بعضی از آنها در ابتدا دشمن رایا بودند. علاوه بر جزئیات، کلیات داستان هم کاملا تکراری و قابل پیشبینی اند. تیمی که برای رسیدن به یک هدف تلاش می کند، در این مسیر شکست می خورد، متحول می شود و باز می گردد، در ناامید کننده ترین حالت پیروز می شود، نزد خانواده های خود بازمی گردند و در آخر همه کنار هم جمع می شوند و جشن می گیرند.

انیمیشن رایا و آخرین اژدها فقط سعی دارد با ساختن یک دنیای تازه خود را جذاب کند وگرنه به هیچ وجه در داستان پردازی خلاقانه عمل نمیکند. اگر انیمیشن های دهه اخیر دیزنی را دیده باشید خودتان نه تنها متوجه کلیشه ای بودن اثر می شوید، بلکه می توانید اتفاقات بعدی انیمیشن رایا و آخرین اژدها را به راحتی پیشبینی کنید.

رمزگشایی انیمیشن رایا و آخرین اژدها

این اثر حتی از نظر مفهومی هم تکراری عمل می کند. با این حال به دلیل رخ دادن داستان در دنیایی جدید، ارزش نقد شدن را دارد.

در فرهنگ باستانی چین، رگ های اژدها به معنای جریان زندگی اند. انیمیشن رایا و آخرین اژدها نیز این جریان زندگی را به شکل یک رودخانه و شاخه های آن در داستان می گنجاند. اژدها در این داستان نمادی از خداوند است. تصویری شرک آلود از خدا که نمایش می دهد، هم تعدد خدایان و هم آفریده شدن دنیا توسط اژدها. با این حال در داستان خدایان به حالت تعلیق درآمده اند و به سنگ تبدیل شده اند. آنها شکست خورده اند. خدایان فانی و نیازمند. مثل انیمیشن موآنا، در انیمیشن رایا و آخرین اژدها نیازمند بودن خدا مخصوصا به یک انسان نمایش داده می شود.

رایا دختر رئیس قبیله خودش است. قبایل نیز در این داستان قابل تامل اند. با این که شکل ظاهری تمام قبیله ها ته مایه چینی دارد، اما با توجه به جزئیات می توان شباهات آنها را با دنیای خودمان متوجه شویم.

قبیله رایا و یا همان قلب، قبیله ای است در سرسبز ترین منطقه واقع شده و از جواهر اژدها که باقی قبلیه ها چشم طمع به آن دارند محافظت می کند. جالب اینجاست که محل واقع شدن این قبیله در بین دو رود بزرگ است و حالت جزیره ای گرفته است(دقیقا مانند جغرافیایی که اسرائیل ارزوی دستیابی به آن را دارد و روی پرچمش هم مشهود است). پدر رایا معتقد است جواهر مهم نیست و قبایل بایستی با هم صلح کرده و کشوری واحد تشکیل دهند. همان نظم نوین جهانی. راه حل دنیا جنگ نیست بلکه صلح و دوستی است. باید مذاکره کرد و باقی قبایل را به مهمانی دعوت کرد. چقدر لارج و کیوت. خب یاد کدام کشور می افتید. در ضمن قوی ترین سیستم نظامی و البته جواهر هم در اختیار همین قبیله لارج و صلح طلب است. لباس رایا هم جالب است. در عکس به آن توجه کنید.

پنجه یکی از قبائل خیلی مهم نیست. قبیله ای که در آن دزدی و جیب بری عادی است. اگر با دقت به ویژگی شهری این قبیله نگاه کنید شباهت زیاد آن را به هند خواهید فهمید.

نیش یکی از قدرتمند ترین قبائل است که در شکستن جواهر و نابودی دنیا نقش اصلی را ایفا می کند. حالت معماری و لباس و زیورالات این قبیله شبیه به تمدن های پرشکوه باستانی است، همانند تمدن یونان، بابل و یا ایران باستان. بیشترین تخریب هم نصار این قبیله می شود و در نهایت خرابه هایی مانند خرابه های تخت جمشید یا بابل باقی می ماند.

قبیله دم یکی دیگر از قبیله های کم اهمیت است که در منطقه ای بیابانی واقع شده و لباس ساکنان آن به اعراب شباهت دارد.

ستون فقرات هم سرزمین شمالی و برفی این دنیا است. بسیار شبیه به وایکینگ ها.

در انیمیشن رایا و آخرین اژدها گروهی که دنیا را به عنوان منجی مطلق نجات می دهد از تمام این قبیله ها تشکیل شده. این مضمونی جدید است که منجی یک گروه است متشکل از تمام ملیت ها. با این حال رهبریت این گروه با خود رایا از قبیله قلب است و باقی اعضا به شدت به او وابسته اند. به نظر می رسد که انیمیشن خواسته کمی خلاق عمل کند و بگوید مهم نیست که چه کسی دنیا را نجات دهد، مهم نجات پیدا کردن دنیا است. مهم ماهیت تفکر صهیونیستی است. مهم نیست چه کسی ناجی باشد، تا وقتی که منافع اسرائیل تامین شود هر شرایطی مطلوب است.

نقش منفی داستان بر عهده موجوداتی سیاه است که به گفته سیسو(اژدهای آب) از ویژگی های منفی انسان ها نشئت می گیرند(باز هم کلیشه). اما قابل تامل است که چرا وقتی انسان ها تسخیر می شوند به حالت قنوت ایستاده و سنگ می شوند؟

شیوه های دعا در ادیان مختلف تفاوت دارد و حالت قنوت ویژگی خاصی برای مسلمانان و به خصوص شیعیان است. این توده سیاه به سرعت در حال گسترش است و هدف اصلی داستان مقابله با آن و نجات تسخیر شدگان است.

در انتها تلاش ها و آرمان های رایا که توسط سیسو در او نهادینه شد، نتیجه داده و تمامی توده های سیاه از بین می روند. رایا هم به هدف شخصی خود که بازگرداندن پدرش بود می رسد، هم باعث تحول مموری می شود، هم تمام انسان های تسخیر شده را نجات می دهد. از آن سو که حسن نیت او اثبات شده و او منجی باطنی دنیا است، تمام قبائل در سرزمین قلب جمع شده و صلح می کنند. در آخر نظم نوین جهانی میسر می شود.

سیسو هم به خانواده خود می رسد. سیسو خدایی بود که تمام امید رایا بدو بود با این حال به شدت احمق است. البته همین حماقت او موجب پیروزی نهایی می شود(تا حدودی).

انیمیشن رایا و آخرین اژدها از نظر نمادین هم قابل تامل است. اول آنکه پیروزی نهایی پس از آخرالزمان به وقوع می پیوندد و یا انکه بر روی شمشیر پدر رایا نمادی پنج ضلعی همراه با یک قطره طراحی شده که در انتهای انیمیشن سیسو از همین نماد دوباره متولد می شود.

تولد موجودی که به عنوان خدا معرفی شده از معروف ترین نشانه های ماسونی چه معنی می توانند داشته باشد؟ انیمیشن رایا و آخرین اژدها نه تنها تعدد خدا و مادی بودن خدا را نمایش می دهد، بلکه برای احضار آن از علائم و مراسم ماسونی استفاده می شود. این اثر چه مفهومی را راجع به خدا می خواهد به بیننده قالب کند.

نقد کوتاهی بود و تنها دلیل آن هم تکراری بودن و کلیشه ای بودن اثر است. مضامین دیگر انیمیشن تکراری و مشابه دیگر آثار اند، مثل مضامین فمنیسمی. گرچه مضامینی که نقد کردیم هم تازه نبودند. گویا دیزنی به آخر خط رسیده و دیگر داستانی در بساط ندارد.