انیمه؛ بررسی نکات مثبت و منفی صنعت انیمیشن ژاپنی

صنعت انیمیشن ژاپن، یکی از بزرگترین و جذاب ترین صنایع انیمیشنی دنیا است. انیمیشن های ژاپنی، انیمه نامیده می شوند. در کنار صنعت انیمیشن، صنعت رمان و داستان های مصور هم مطرح است. چیزی که عموما به اسم کمیک بوک می شناسیم، در ژاپن مانگا و آنچه رمان کوتاه می شناسیم، مانهوا خوانده می شود. صنعت انیمه، مانگا و مانهوای ژاپن، صنعتی بزرگ است که شرک های فراوانی حول محور آن فعالیت می کنند. تمام اینها به عنوان آثار فرهنگی ژاپنی شناخته می شوند. در این مقاله حول محور انیمه ها می نویسم و سعی می کنم بی طرفانه و منصفانه انیمه را مورد بررسی قرار دهم.

علل جذاب بودن انیمه

سبک انیماتوری

سبک های جذابی که در هر انیمه می تواند شیوه خاص خود را داشته باشند. در انیمه ها به کیفیت حرکات بدن، محیط، جزئیات گرافیکی، کیفیت نور و رنگ به خوبی پرداخته شده است. نوع طراحی محیط و چهره شخصیت ها بسته به داستان، ژانر و مخاطب هدف (کودک، نوجوان، بزرگسال) متفاوت است. طراحی های مختلف و طیف وسیع آنها باعث می شود سلیقه های مختلف به این سبک (انیمه) علاقه پیدا کنند.

شخصیت پردازی

شخصیت هایی که هر کدامشان ویژگی ها و داستان های خاص خود را دارند. تک تک شخصیت ها، حتی بی اهمیت ترین آنها می توانند سرگذشت، حادثه، اخلاقیات، رفتار و… جذابی داشته باشند. شخصیت های انیمه مهم ترین علت جذابیت انیمه ها هستند. انیمه هایی که داستان خوبی هم ندارند با شخصیت پردازی خاص سعی در نگه داشتن مخاطب دارند.

پند های اخلاقی

در هر انیمه ای می توان تجربیات مفید، پند های اخلاقی و نکات آموزنده زیادی را دید. خیلی جالب است که برخی از این پند ها را حتی در آموزه های دینی اسلامی هم می توان یافت. دیدن ویدئوی زیر توصیه می شود.

 

روابط بین شخصیت ها

جدا از بحث شخصیت پردازی، رفتار و نوع رابطه شخصیت ها با یکدیگر، جذابیت های خاص خود را دارد. در انیمه ها نوع دیدگاه یا نوع رفتار شخصیت ها با یکدیگر، بررسی می شود و به آنها بها داده می شود. همین تصورات ذهنی می توانند نکات اخلاقی یا کشمکش خاصی را رقم بزنند که باعث تغییر روند داستان یا تغییر ذهنیت مخاطب شوند.

امید، تلاش و مقاومت

در انیمه های زیادی به عناصر امید (هرچقدر هم کم) و تلاش بها داده می شود. به مقاومت کردن در برابر دشمنان و تلاش برای رسیدن به هدف، به خوبی بها داده می شود. گاهی در بدترین لحظات هم کور سوی امیدی هست(The Promised Neverland).

داستان

داستان های انیمه های شاخص، از آن دسته داستان های خلاقانه و کاملا غیر قابل پیش بینی هستند. داستان هایی که امکان ندارد در مارول، والت دیزنی یا برادران وارنر شبیه آن را هم ببینید. پرداختن به موضوعاتی که تا به حال به آنها پرداخته نشده، دست گذاشتن روی دغدغه هایی که اهمیت خاصی در ذهن مخاطب ندارد و تولید دغدغه های جدید باعث جذب مخاطبین زیادی به این سبک از انیمیشن شده است.

فرم فیلمنامه

انیمه ها از جاهای خاص شروع می شوند و جای حساس تمام می شوند. در برخی انیمه ها شاهد زیاده گویی و سکانس های قابل خلاصه یا قابل حذف هستیم. با این حال انیمه طوری تمام می شود که شما را برای قسمت بعد تشنه نگه دارد. یعنی حتی با وجود ایرادات فرم میانه داستان برخی انیمه ها، معمولا آغاز و پایان خیلی خوبی دارند. شخصیت ها باید به سختی و آرام آرام به اطلاعات حیاتی دست پیدا کنند. اطلاعات خاص در واپسین لحظات برملا می شوند. روند داستان می تواند شما را به اشتباه بیاندازد و ناگهان شما را غافلگیر کند. بارز ترین مثال این گونه فرم فیلمنامه، انیمه اتک تایتان (attack on titan) و انیمه کیمیاگر تمام فلزی هستند.

موسیقی

هر کدام انیمیشن های ژاپنی از موسیقی های زیادی استفاده می کنند. موسیقی هایی که به سکانس مورد نظر احساس می بخشند. بخش اعظمی از جذابیت این صنعت مدیون موسیقی خود است. تعداد زیادی از آثار موسیقی های فراموش نشدنی و مخصوص خود را دارند. موسیقی هایی که اشک، افتخار، لبخند و ترس را به مخاطب القاء کردند. یکی از بهترین موسیقی متن ها، موسیقی متن انیمه ناکجا آباد موعود (The Promised Neverland) و انیمه  اتک تایتان (attack on titan) هستند. در برخی آثار موسیقی از خود اثر قوی تر عمل می کند.

دوبله

صدای شخصیت ها واقعا بهشان می آید. دوبله های شخصیت ها حرفه ای هستند. شاید ژاپنی بلد نباشید اما برخی صداهای بامزه (مثلا تادا یا دُدُرووو) خیلی می توانند خنده دار باشند. دلیل اینکه برخی دوبله انگلیسی را ترجیح نمی دهند همین است. چون در برخی دوبله های انگلیسی صدای دوبلر با شخصیت همخوانی ندارد (بهش نمیاد) یا صوت انگلیسی با صوت ژاپنی از نظر معنایی متفاوت است. اما چه در صوت ژاپنی چه در صوت انگلیسی تفاوت چندان زیادی در صدا های شخصیت انیمه x با شخصیت انیمه y حس نمی شود. یا دوبلر ها ثابت هستند یا صدای ایده آل دوبله، استاندارد خاصی دارد که باعث می شود دوبلرها از صداهایی شبیه به هم استفاده کنند.

پی نوشت: 70 درصد انیمه هایی که تولید می شوند، تمام یا بخشی از ویژگی های جذاب بالا را ندارد. تعداد زیادی از انیمه ها از نظر داستان و شخصیت پردازی جذاب نیستند. نشستن پای آنها به معنای واقعی کلمه وقت تلف کردن است.

یک سوال

حال چنین جذابیتی قصد دارد چه مضامینی را ارائه دهد؟ برخی انیمه ها از نظر ایدئولوژیک در حال ترویج مضامین خلاف عرف و اصول دینی_ایرانی هستند. طیف زیادی از آنها مناسب نوجوان و جوان ایرانی نیستند. کاری به فرهنگ ژاپنی و ایدئولوژی های دین بودایی و مسیحی ندارم. می خواهم به بررسی آسیب هایی که یک انیمه می تواند برای فرزندان ایرانی رقم بزند بپردازم. هدف از آسیب شناسی انیمه، آگاه سازی افرادی است که خود یا اطرافیانشان درگیر این صنعت هستند. برای آنکه در آثاری که دیده و می بینند کمی تفکر کنند تا مبادا جذابیت های ظاهری و باطنی انیمه ها باعث القاء مضامین و ایدئولوژی های خلاف عرف یا خلاف دین در ناخودآگاه آنان شود. در قرآن آمده در غذایی که می خورید تفکر کنید. آثار فرهنگی غذای روح و ذهن محسوب می شوند. پس بیایید کمی تفکر کنیم.

در این مقاله برای هر مضمون که مطرح می کنم یک انیمه را مثال خواهم زد. گرچه مثال ها ده ها انیمه را شامل می شود ولی به همان یکی بسنده خواهم کرد. البته برای بخش های مبتذل از ذکر مثال خودداری خواهم کرد. پس از معرفی و مثال، به آسیب شناسی مضامین مطرح شده خواهم پرداخت. برخی انیمه ها نیز با رنگ قرمز مشخص شده اند. با کلیک بر روی آنها می توانید نقد و بررسی مخصوص آن انیمه را مطالعه کنید.

مضامین آسیب زا در انیمه ها

1)خانواده، نقش زنان، دختران و روابط

ابتذال اخلاقی

برخی انیمه ها از نظر اخلاقی در چاه های عمیقی فرو افتاده اند و عملا جامعه ای فاسد را به عنوان یک جامعه سالم و نمونه نشان می دهند .در انیمه ها روابط بین جنس مخالف هیچ محدودیتی ندارد و حتی کار به جاهای باریک نیز کشیده می شود(Mushoku Tensei). برهنگی یا نیمه برهنگی شخصیت ها هسته اصلی برخی انیمه ها است. برخی آثار که ژانر یا فضای مبتذلی ندارد، بالاخره با بردن شخصیت ها به کنار دریا یا استخر سعی دارند از عنصر برهنگی یا نیمه برهنگی استفاده کنند(Assassination Classroom).

هفت ژانر، تکرار می کنم، ژانر، از انیمه ها در دسته بندی مبتذل، مستهجن و همجنس بازی دسته بندی می شوند. یعنی تعداد زیادی از انیمیشن های ژاپنی از داستان های مبتذل، مستهجن و همجنسگرایانه بهره می برند. تعداد بالایی از انیمه ها در این ژانرها دسته بندی می شوند. نا گفته نماند برخی انیمه ها با اینکه در هیچکدام از این ژانر ها نستند، اما از چنین مضامینی برای جذاب کردن داستان های خود و بالا بردن مخاطب بهره می برند.

جایگاه زن به شدت تقلیل رفته. حیا و عفت کاملا حذف شده. برخی دختران قصد قالب کردن خود را به هر طریقی به پسر مورد نظرشان دارند(death note). برخی مادرها دخترانشان را به برقراری رابطه تشویق می کنند و حتی در شرایطی آنها را قرار می دهند تا چنین اعمالی را انجام دهند(nisekoi). در انیمه ها دختران تشویق به آغاز روابط دوستانه با جنس مخالف می شوند و به آنها گفته می شود از هیچگونه اقدامی در این رابطه دریغ نشود(love is war).

پوشش و اندام

وضعیت پوشش و اندام در انیمه ها اسفناک است. دامن ها به شدت کوتاه هستند، لباس های دختران تنگ و بدن نما است، لباس های باز و کم پوشش فراوان اند، دختران در خانه برخی لباس ها مثل شلوار یا دامن را نمی پوشند، نشان دادن شخصیت های زن به صورت کاملا برهنه یا نیمه برهنه در حمام یا رختکن عادی است، بزرگ جلوه دادن یا تاکید بیش از اندازه به برخی از اندام های حساس زن از جذابیت های اصلی برخی انیمه ها است، برخورد های اتفاقی و شوخی های جنسی در کم تر انیمه ای دیده نمی شود. حتی شده برای یکبار(sao).

تفریحات ناسالم

در برخی انیمه ها مصرف گرایی، رفتن به کلوپ های شبانه، مشروبات الکلی، تفریحات بیش از اندازه، قمار، تفریح با زنان، خلافکاری و رقص تبلیغ می شوند(hinamatsury).

خانواده

تشویق به ازدواج و فرزندآوری مطرح نیست. معدود انیمه هایی وجود دارند که ما در آنها شاهد ازدواج یا خانواده سالم باشیم. در انیمه ها یا والدین از هم جدا شده اند یا مرده اند یا خانه و خانواده را ترک کرده اند و یا اصلا مشخص نمی شود کی هستند(fullmetal alchemist). ما درتعداد زیادی از انیمه ها اصلا پدر و مادر شخصیت را نمی بینیم(hello world). والدینی که وجود دارند نیز با فرزندان خود رابطه خوبی ندارند و گاهی اوقات بر پایه دروغ با یکدیگر رفتار می کنند(a whisker away). روابط بین خواهر و برادر گاهی اوقات به سمت روابط عاشقانه و جنسی به پیش می رود و این فوق العاده خطرناک است(eromanga sensei). خانواده های سالمی در آثار ژاپن وجود دارند اما هم نسبت به خانواده های ناسالم کم تر هستند هم داستان حول محور آن خانواده نمی چرخد و خیلی روابط خانوادگی را نشان نمی دهد(kokoro conecte).

مادر

مقام مادر زیرپا گذاشته شده. در تعداد زیادی از انیمه ها مادر ها یا رابطه خارج از عرف داشته اند(colorfull) یا با فرزندان خود رابطه خوبی ندارند و بین آنها همیشه دعوا است (erased) یا تشویق کننده دخترانشان به روابط خارج از عرف و شوخی های جنسی هستند (dfrag) یا به شدت کار می کنند و فرزندانشان را حمایت عاطفی نمی کنند (The Anthem of the Heart) یا از نظر عقلی و شعوری در سطح پایینی قرار می گیرند(toradora) یا لباس های ناجور می پوشند و اعمال مبتذل انجام می دهند(Beyond the Boundary) یا علاوه بر ظاهر موجه و علاقه ای که فرزندانشان نسبت به آنها دارند، شیطان صفت هستند(code geass) یا فرزندان خود را درک نمی کنند و علارغم مخالفت آنها ازدواج می کنند(fire work). در برخی از انیمه ها نیز مادر اصلا وجود ندارد. به دلیل مرگ، طلاق، کار یا هر چیز دیگر اصلا نشان داده نمی شود.

از حق نگذریم برخی انیمه ها مانند dororo و re zero  مادر های باحال و دلسوزی را نشان می دهند. اما نمی توان گفت این تعداد اثر محدود که مادر را خیلی زیاد هم نشان نمی دهند، می توانند بر آثاری که جایگاه مادر را خورد کرده اند برتری بیابند.

پدر

مقام پدر نیز پایمال شده. مثال می زنم. در انیمه بوسه ایزدی موموزونو نانامی ،بخاطر اینکه پدرش قمارباز شکست خورده
است خانه خود را از دست می دهد. در انیمه عاشقان شیطانی، یویی توسط پدر ناتنی خود و کشیش کلیسا به خوناشام ها معرفی می شود. از دیگر موارد می شود به انیمه سانکارئا عشق پایدار اشاره کرد که شخصیت مونث انیمه، توسط پدرش رانده می شود و همیشه سعی در فرار از پدرش دارد. در برخی آثار  پدر به دخترش میل جنسی دارد یا به او تجاوز کرده(ousama game). کلا موارد ذکر شده برای مادر، برای پدر هم صادق است.

2)ایدئولوژی های دینی

تناسخ

عقیده باطل و کفر آمیز تناسخ(death parade) در انیمه های کمی دیده یا گفته نمی شود. تناسخ نوعی اشاره غیر مستقیم به نبود عدالت الهی، بهشت و جهنم و وجود خدا است. نظریه الحادی ای که مدت هاست منسوخ شده اما بودایی ها و یهودیان هنوز بر آن تاکید دارند.

 خدای ضعیف و احمق

در برخی آثار می توان به خدا دستور داد یا با تلاش و اراده به کمال خدایی رسید. یهودیان و پیروان کنفسیوس بر این عقیده اند چون خدا از روح خود در انسان ها دمیده، پس انسان با تلاش و اراده می تواند به مقام خدایی که بالاترین حد کمال است برسد. قدرت خود خدا نیز به جادو و قدرت هایی که به نام فرابشری می شناسیم وابسته است. یعنی انسان هایی با قدرت های فرابشری یا جادویی می توانند به مقام خدا برسند. خدا هم توانایی کنترل بندگان خود را ندارد و اگر شخصی به چنین کمالی برسد می تواند خدا را نیز کنترل کند. مانند انیمه code geass که لولوش حتی به خدا هم دستور داد. در انیمهPuella Magi Madoka Magica شخصیت اصلی به کمال رسید و عملا خدا شد. در انیمه konosuba  خدایی احمق و نفهم نشان داده می شود که به معنای واقعی کلمه از خر هم سطحش پایین تر است.

خدای بازنشسته

نظریه دئیسم یا خدای بازنشسته در برخی دیگر از آثار دیده می شود. این نظریه بیان می کند خدا هستی را آفرید و آن را نظم بخشید. سپس آن را رها کرد و به حال خود گذاشت. نظریه ای که با توحید در ربوبیت اسلامی در تضاد است. یک نظریه الهادی دیگر که در انیمه angel beats به صورت صریح و در انیمه no game no life به صورت زبانی به آن اشاره می شود.

خدای مادی، تعدد خدا، خدای بی رحم و عدم وجود خدا

در برخی آثار شاهد خدایانی از جنس گوشت و پوست هستیم. خدایان مادی(noragami). در برخی دیگر از آثار شاهد تعدد خدایان هستیم. همان چند خدایی. واضح است که در این آثار خدای احد و واحد زیر سوال رفته(kamisama kiss). در برخی دیگر از آثار شاهد خدایی بی رحم هستیم که قصد دارند با زجر دادن بندگان خود لذت ببرند. خدایی که در طول داستان مورد انتقاد قرار می گیرد و در برخی آثار به جنگ با او بر می خیزند(angel beats). در آثاری همچون  تخم مرغ عجایب، فرشتگان مرگ، عاشقان شیطانی یک دیالوگ پر تامل درباره انکارخداوند وجود دارد.

شیطان

در بخش های قبل از ویژگی های منفی خدا در آثار ژاپنی نام بردیم. حالا دیدگاه این آثار به شیطان چگونه است؟ برعکس دیدگاه خدا برای شیطان صادق است. یعنی ما شاهد شیاطینی هستیم که انسان را درک می کنند و به او کمک می کنند(okkos lnn)، شیاطینی که به اقتضای شرایطشان مجبور اند نقش بد را ایفا کنند اما در باطن آنها هم ذات پاک و سرگذشت دلسوزانه ای دارند(demon slayer). شیاطینی که ظاهر پلیدی دارند اما در باطن ذات پاکی دارند و قصد کمک رسانی به بشریت را دارند(The Devil Is a Part Timer). شیاطین حتی دسته بندی خوب و بد هم دارند. برخی از شیاطین، شیطان بد و برخی شیطان خوب هستند. یعنی ظاهر شیطانی نمی تواند تضمین کننده خوب یا بد بودنشان باشد(InuYasha). همچنین شاهد شیاطینی هستیم که از قدرت به شدت بالایی برخوردار هستند و هیچ کس توان پیروزی بر آنها را ندارد(helhsing). وجود یا عدم وجود خدا نوعی شبهه است، اما شیاطین حتما وجود دارند.

مضامین ضد مسیحی و ضد اسلامی

تمسخر یا بد جلوه دادن کلیسا ها که اصلی ترین نماد دین مسیحیت هستند در برخی انیمه ها دیده می شود. همچنین کلیسا ها در برخی انیمه ها محل پرستش خدای واحد نیستند بلکه مکان فرقه های انحرافی هستند که شیاطین یا خدایان متعدد را می پرستند(konosuba). کشیش های کلیسا به فکر منافع شخصی اند و پیروان بازیچه های سیاسی بیش نیستند(sao).

در حقیقت چنین مضامینی در کلیسا های واقعی وجود دارد. چه در قرون وسطا و چه در زمان حال کلیسا ها و کشیش هایی بوده اند که چنین عملکردی داشته اند. اما آیا درست است یک دین را کامل زیر سوال برد؟

در برخی انیمه ها عقایدی خلاف عقاید اسلامی مطرح می شود که برخی از آنان را نام بردیم. همچنین برای سوالاتی که اسلام سالهای پیش برای آنها راه حل ارائه داده، جواب هایی ضد نظریات اسلامی مطرح می شود(death note). در برخی از انیمه های انگشت شمار نیز به شکلی به مقدسات اسلامی توهین می شود. برای مثال در انیماتریکس، عربستان که محل تولد اسلام است، محل تجمع و فعالیت ربات های شیطانی است. یا در jojo شاهد هستیم شخصیت منفی کتابی به شدت شبیه به قرآن را برای مطالعه انتخاب می کند. در برخی از انیمه ها نیز، شخصیت ها از لباس هایی همچون لباس های اعراب استفاده می کنند. اغلب هیولا ها یا نقش های منفی از این لباس بهره می برند.

جالب است که برخی انیمه ها مسیحیت و اسلام را مستقیم یا غیر مستقیم مورد انتقاد قرار می دهند، اما به یهودیت کاری ندارند. واقعا چرا؟

یهودیت

در بعضی از آثار ژاپنی ما صراحتا اساطیر یا نماد های یهودی را می بینیم . مانند نفیلیم ها (موجوداتی عظیم الجثه که فهم ندارند attack on titan)، سکوبوس ها (زنانی شیطانی و زیبا با بال های خفاشی Devilman Crybaby)، ابلیسک (برجی بلند با راس مثلثی)، بز بافومت (tokyo ghoul) و یا فرشتگان سقوط کرده (این فرشتگان در عقاید یهود از خدا سرپیچی کرده اند، به همین دلیل به زمین فرستاده شده اند و در دنیای انسان ها به دنیای اجرای نقشه های شوم خود هستند(Black Butler).

گاهی ایدئولوژی ها و تفکرات دینی یهودی در عقاید یا رفتار شخصیت ها نمود پیدا می کنند. بارز ترین نمونه آن را می توان در انیمه code geass دید. شخصت اصلی این انیمه، یعنی لولوش که اتفاقا محبوب ترین شخصیت انیمه ای نیز محسوب می شود، دارای عقاید یهودی می باشد. نه اینکه یهودی باشد، اما عقاید و نوع تفکر یهودی در وی مشهود است. برای اطلاعات بیشتر می توانید بر روی اسم این انیمه کلیک کنید و مقاله آن را مطالعه کنید.

3)ترویج و اثبات مکتب ها و تفکرات خاص

قبل از شروع این بخش لازم است توضیح کوتاهی را بدهم. ما دو نوع اثبات داریم. اثبات ریاضیاتی و اثبات عرفی. اثبات عرفی از منطق و عقل عرفی نشات می گیرد. برای مثال اینکه عموم جامعه بیشتر بودن دیه مرد به زن را بیشتر بودن ارزش مرد نسبت به زن برداشت کنند یک اثبات یا برداشت عرفی است. اثبات یا برداشت منطقی این موضوع توسط علمای دینی و قضات انجام می شود و اصلا برای جامعه عموم قابل درک نمی باشد. در انیمه ها نیز با شخصیت ها، مظلوم نمایی، غافلگیری ها، کشمکش ها و حوادث سعی می کنند به صورت عرفی و نه منطقی، یک سری از مکتب ها یا تفکرات را اثبات کنند. البته در آثار غیر انیمه ای هم این موضوع صادق است. برای مثال اگر بخواهند راه شرارت را برای مبارزه با دشمن اثبات کنند (tokyo ghoul) شخصیت هایی که شرارت می ورزند را با گذشته های دردناکشان توجیه می کنند و داستان را طوری به پیش می برند که آنها مقصر نیستند، بلکه کسانی مقصر اند که توانایی مبارزه با شرارت را ندارند. یعنی اگر به شما ظلم شود، ظالم مقصر نیست. شما مقصری که قدرت مقابله با ظالم را نداری.

شرگرایی

شرگرایی به معنای استفاده از شرارت، خشونت بیش از اندازه، سیاهی و پلیدی برای رسیدن به اهداف است(code breaker). گاهی اینطور اثبات می شود که تا از شرارت و آسیب زدن به دیگران بهره نبرید، نمی توانید حق خود را بگیرید و بر دشمنان غلبه کنید. بروز شرارت در مقابل شرور ها در تعداد زیادی از انیمه های اکشن دیده می شود و هیچ راه عادلانه ای برای احقاق حق وجود ندارد. در این انیمه ها انسان ها به دو دسته تقسیم می شوند، کسانی که آسیب می زنند و کسانی که آسیب می بینند(tokyo ghoul). دسته ای دیگر نیز در انیمه Black Butler مطرح شد؛ یک دسته می دزدند و دسته ای دیگر که از آنها دزدیده می شود.

آخرالزمان گرایی

آخرالزمان گرایی به معنای به ورطه نابودی کشیده شدن دنیا است. بر اثر جنگ، بیماری(Guilty Crown)، مهاجمان بیگانه از فضا یا جهان های موازی(word trigger)، زامبی ها(school live) و… . فضاهایی که داراری ظواهری پسا آخرالزمانی هم هستند، جزو این دسته محسوب می شوند. شاید سوال پیش آید که مشکلش چیست؟ در آثار با محوریت اخرالزمان یا پسا آخرالزمان، خیانت، دروغ، مرگ های فجیع و ناگهانی، نا امیدی، ترس و دیگر احساسات منفی به شدت موج می زند. فوران این احساسات منفی می تواند روی روحیه نوجوانان تاثیر مخرب زیادی بگذارد(esraph of the end). پس این آثار هرچه کم تر دیده شوند بهتر است.

جبرگرایی

نبودن اختیار و دخیل بودن شرایط در عملکرد و رفتار شخصیت ها همان جبرگرایی است. بدون شک شرایط و گذشته نقش زیادی در رفتار می تواند داشته باشد. اما اینکه به این شدت و در تمام طول داستان ها شاهد این مضمون باشیم، یعنی با جبرگرایی طرف هستیم. برای مثال در انیمه demon slayer یا naruto یا noragami شخصیت هایی را می بینیم که به دلیل شرایط یا گذشته شان، بدون اختیار مجبور به انجام یک سری از اعمال هستند. اصلی ترین آنها هم کشتن است. مجبوره می فهمی! گاهی همین جبر بهانه خوبی برای انواع جنایت هاست. اختیار انسانی به حاشیه رفته و همه چیز به دلیل اجبار صورت می گیرد. در این بین با چهره های مظلوم، گذشته های تلخ و آقا بالا سر های ظالم، این جبرگرایی هم برای مخاطب به صورت عرفی توجیه می شود.

میلیتاریسم (نظامی گری)

راه حل اصلی مشکلات جنگ است. هر کسی از اسلحه بیشتر و قوی تری استفاده کند برنده اصلی است. میلیتاریسم را به صورت بارز تر در هالیوود و فیلم های آمریکایی می توان دید. اما در انیمه های نیز وجود دارد. ما دو ژانر مخصوص برای میلیتاریسم داریم. ارتشی و مکا. در انیمه Guilty Crown راه حل جنگ است و زمانی خاکسپاران به سمت پیروزی قدم بزرگی بر می دارند که از سلاحی روحی به اسم ووید بهره می برند. در انیمه code geass داشتن سلاح های قوی تر یعنی برتری در مبارزه و جنگ تنها راه پیش رو است.

ساینتیسم افراطی(علم زدگی)

مادی گرایی، علم گرایی، علم زدگی؛ تمام اینها اسامی ساینتیسم هستند. ساینتیست ها بر این عقیده اند که عالم ماورای ماده وجود ندارد. عملا همه چیز مادی است و دلیل فیزیکی خاص خود را دارد. در این موضوع زیاده روی بیش از اندازه صورت گرفته و حتی مادی گرایی نیز مطرح شده است. پیدا کردن دلایل علمی برای هرچیزی خوب است، اما این موضوع که هرچیزی باید از نظر علمی و مادی اثبات شود و گرنه دلیلی بر پذیرش آن وجود ندارد یک اشتباه است. زیرا شاید علم کنونی ما قادر به درک برخی مسائل نباشد. شاید برای اثبات علمی یک مسئله و بررسی آسیب ها و فواید آن، دویست سال دیگر بتوان اقدام کرد. اما ساینتیسم ها بر این عقیده نیستند و حتما باید بر اساس علوم تجربی مسئله ها برایشان اثبات شود. ساینتیسم را می توان در طیف خیلی بالایی از فیلم ها و انیمه ها دید. فقط کافی است کمی دقت یا مرور کنید. البته این مسئله با علم جابه جا نشود. ساینتیسم را به نوعی علم زدگی یا افراط بیش از اندازه روی اثبات های علوم تجربی می دانیم.

کابالا (کابالیسم)

کابالیسم ها بر این باور اند که قرن ها قبل از ادیان بر روی زمین رواج داشته اند. طرز فکر آنها نوعی طرز فکر عرفانی است. عرفان یهودی. امروزه به عنوان فرقه و حزبی خاص در بین یهودیان شناخته می شوند. آنها به شدت به امور ماورایی اعتقاد دارند.

کابالیسم ها به کتاب های مقدس یهود به شدت وابسطه اند و می پندارند حرف به حرف آن رمز نگاری شده است. آنها بر این عقیده اند که اگر این رمز ها کشف شوند می توان به علوم مادی و معنوی خاص دست پیدا کرد. حتی معتقد هستند افلاطون، فیثاغورث و نیوتون با رمز گشایی از کتاب های آنها ( و بعضا با عضویت در فرقه کابالا) توانستند مبانی مهم و حیاتی ای را در فیزیک، ریاضیات و فلسفه مطرح کنند (به جان خودم من اینا رو نمی گم اینا حرفای خودشونه).

آنها بر این عقیده اند که با رمزگشایی از عنصر پایانی یعنی درخت حیات، می توان به مقام خدایی رسید. هدف عرفان یهود یا همان کابالا دقیقا همین است. همان طور که از درخت کابالا مشخص است، هدف آنها رسیدن به مقام خدایی است. رمل، جادو و کیمیا را مقدس می دانند و آنها را ابزار رسیدن به اهدافشان می دانند. ابزار مبارزه با خدا.

منشاء عنصر جادو در انیمه ها اینجاست. حتی در انیمه ها خدایان نیز از جادو استفاده می کنند. جادو وسیله ای است در کابالا. همچنین رسیدن به حد کمال یا همان مقام خدایی هم به عقاید کابالایی باز می گردد. استفاده از کتاب های اهل عتیقی و نماد های کابالایی نیز در برخی از انیمه ها مشهود است. بهتر است برای آشنایی بیشتر با این فرقه اینجا کلیک کنید. در انیمه معروف کیمیاگر تمام فلزی می توان ابزار، نماد ها و حتی عقاید کابالایی را مشاهده کرد. از جمله درخت کابالا، علوم غریبه، کتاب های اهل عتیقی، قربانی کردن، دایره های تبدیل و… .

4)مسائل اخلاقی

رفتار های دو جنیستی

یکی از عواملی که می تواند باعث اختلال شخصیت در نوجوانان شود، رفتار های دو جنسیتی برخی شخصیت های انیمه است. در انیمه ها شخصیت هایی هستند که رفتار ها و ظاهر دخترانه دارند اما در اصل پسر هستند(stain gate). برعکس همین موضوع نیز صادق است. برخی از شخصیت ها رفتار و ظاهر پسرانه دارند اما دختر هستند(dororo). وجود و تاکید بیش از اندازه ای که روی این شخصیت ها صورت می گیرد، می تواند یکی از عوامل اختلال شخصیتی و حتی گرایش به همجنسگرایی باشد. محدود شخصیت های دو جنسیتی وجود دارند که قابل توجیه اند. برای مثال اگر شخصیتی صرفا موی بلند داشته باشد و تصادفا با دختر اشتباه گرفته شود ایرادی به او وارد نیست. ما به اینها دو جنیسیتی هم نمی گوییم (Assassination Classroom). اما شخصیت هایی که رفتار، گفتار، پوشش، آرایش و… شان را شبیه به جنس مخالف انتخاب می کنند و تا زمانی که از زبان یک نفر نپرد که جنسیتی متفاوت با ظاهرش دارد تشخیص جنسیت او برای مخاطب یا حتی شخصیت های داستان ممکن نباشد(fruit basket)، برایش توجیهی به جز آسیب رسانی به نوجوانان و جوانان نمی توان در نظر داشت.

فوران احساسات

شاید یکی از دلایل جذابیت انیمه برای نوجوانان و جوانان همین برداشتن حدومرز احساسات است. احساسات قوی ترین عامل برای انگیزه داشتن و دست زدن به هر کاری هستند. فرق نمی کند این احساس چه باشد.چه هوس انتقام چه عشق و احساس غم. همه حدومرزی دارند که رد شدن از آنها می تواند آسیب زا باشد. همه چیز حد و مرز دارند و گذشتن از این حد و مرز به معنای افراط است. ولی در انیمه احساسات هرچه باشند فقط رشد می کنند. تا جایی که احساسات، کنترل را بدست می گیرند. نوجوانان و جوانان می خواهند بدون درنظر گرفتن کسی فقط به احساسات خود فکرکنند. این احساسات همان شور وشوق زودگذر نوجوانی است.

حال در انیمه هم فوران احساسات مجاز است. اما این آزادی احساسات هستند. هر احساسی اگر از تعادل خارج شود آسیب زا است. ولی در انیمه عکس این ماجرا را نشان می دهند. به مخاطب نشان می دهد که با رشد احساسات ماهم می توانیم رشد کنیم. در صورتی که وقتی گیاهی بیش از حد رشد کند باید هرس شود وگرنه به نابودی کشیده می شود. و در هرچیزی اندازه آن خوب است. کنترل احساسات یک هنر است که معمولا در انیمه ها با سرکوب احساسات آن را رد می کنند. یعنی با جلوه دادن سرکوب احساسات و معرفی آن به عنوان کنترل، سعی دارند نوجوانان و جوانان را از کنترل داشتن بر روی احساسات زده کنند. (nisekoi , anohana , toradora , golden time)

خشونت

آسیب های وارده به بدن، قطع شدن اعضای بدن، مرگ و دیگر صحنه های خشن، در انیمه ها به شدت با جزئیات همراه است(demon slayer). گاهی اوقات شیوه های جدید کشتن یا مردن اختراع و عرضه می شود(another). گاهی گوشت، خون و استخوان مضروب با جزئیات زیادی نشان داده می شود(tokyo ghoul). استفاده بی حد و مرز از عنصر خون برای بالا بردن خشونت نیز مشهود است(akame ga kill). صحنه های پر خشونت برای نوجوان منع شدید شده، زیرا به شدت در روحیات وی دخیل است. ایجاد تعادل و ندیدن بیش از اندازه چنین خشونت هایی یا رد کردن صحنه های به شدت خونین برای جوانان توصیه می شود. خشونت بالا به شدت می تواند آسیب زا باشد که در مقاله رو به رو به خوبی به آن پرداخته ایم. {وحشت فلج کننده بازی های رایانه ای}

اوتاکو

اوتاکو همان معتاد است. کسی که به صنعت انیمیشن، مانگا، مانهوا و موسیقی اعتیاد پیدا کرده. متاسفانه بعضی با دیدن دو عدد انیمه فکر می کنند اوتاکو هستند و این را برای خود افتخار می دانند. دقیقا شبیه کسانی که برای پروفایل خود عکس افرادی سیگاری و شیک را می گذارند. آنها فکر می کنند این پروفایل آنها را بزرگ جلوه می دهد و مایه افتخارشان است. اما چنین نیست. اوتاکو بودن نتنها افتخار نیست، بلکه یک معضل است. اعتیاد به آثار فرهنگی با دیگر انواع اعتیاد تفاوتی ندارد.

افراط در هر زمینه ای حتی عبادت مضر است و از آن منع شده ایم. اعتیاد همان وابستگی بر اثر افراط در مصرف است. پس اگر به صورت افراطی به تماشای آثار ژاپنی نمی پردازید و به آنها معتاد نشده اید، لقب زشت و کریه اوتاکو را برای خود انتخاب نکنید. اگر هم خود را اوتاکو می دانید، حداقل به آن افتخار نکنید. زیرا اعتیاد افتخار آمیز نیست.

هیتر ها

هیتر به کسانی گفته می شود که بدون دلیل یا بخاطر ناهم خوانی با سلیقه شان، چیزی را مورد توهین قرار می دهند. اما در برخی صنایع، مانند موسیقی کره و انیمه، به هرگونه انتقاد و نقدی هیت گفته می شود و همه از جمله منتقدان هیتر نامیده می شوند. دلیل آن است که برخی طرفداران افراط بیش از اندازه بر روی آثار دارند و خود را اوتاکو یا فن می دانند. افراط یعنی مقابله با هر نقدی. اصلا محتوای نقد مهم نیست، هر انتقادی نسبت به این گونه آثار هیت نامیده می شود. البته بعضی ها واقعا هیتر هستند. این ترفندی هیتر نامیدن منتقدان، همان ترفند بی سواد، ابله، احمق، مزدور، پول بگیر، جیره خور و… نامیدن مخالفان برخی سیاست مداران است. با توهین از پاسخ گویی و پذیرش حرف حق سرباز می زنند.

نتیجه گیری نهایی از انیمه های ژاپنی

ژاپن پس از جنگ جهانی به شدت تحت تاثیر تهاجم فرهنگی غرب واقع شد و هویت اصلی خود را از دست داد. فرهنگ اصیل ژاپنی تا حدودی مرده و فقط در مراسمات و اماکن خاص می توان آن را یافت. پس ایدئولوژی های غربی در تفکر سازندگان انیمه های ژاپنی دخیل است. شرکت های توزیع کننده مانند نت فلیکس و فانی میشن (آمریکایی هستند) عرضه اصلی محصولات معروف ژاپنی را بر عهده دارند. پس باز هم اهداف و ایدئولوژی آمریکایی و غربی در آثار ژاپنی ورود می کنند. دین و فرهنگ ژاپنی ها با دین و فرهنگ ما ایرانی ها متفاوت است.

تمام اینها دلایلی هستند که ما باید با آگاهی، تفکر نقادانه و سواد رسانه ای انیمه تماشا کنیم. داشتن این توانایی ها باعث می شود از تمام آسیب هایی که فرهنگ و ایدئولوژی غربی یا دین و اعتقادات مذهبی متفاوت یا صحنه های مخاطب جذب کن می توانند بر روی ما بگذارند به حداقل برسند. در کنار آن می توان از یک اثر جذاب و دیدنی لذت برد و نکاتی را هم یاد گرفت. پس با تقویت آگاهی، تفکر نقادانه و سواد رسانه ای، آثار ژاپنی را دنبال کنید تا از گزند آسیب ها در امان باشید. این نکته را نیز فراموش نکنید که هر اثری ارزش تماشا ندارد و از ریشه ایراد دارد. پس به دنبال آنها نیز نرودید. می توان با داشتن این توانایی ها و نداشتن افراط و اعتیاد در تماشای آثار ژاپنی، از آسیب های روحی، اعتقادی و اخلاقی آنها مصون ماند.

با تشکر از همکاری کاربر #sajedeh