نقد و بررسی فیلم های پسر جهنمی (Hellboy)؛ زاده‌ی شیطان، منجی انسان هاست!

مجموعه فیلم های پسر جهنمی، از فیلم های آخرالزمانی پر مخاطب است. دو قسمت از این مجموعه توسط “گیرمو دل تورو” ساخته شده است. عنوان سومی نیز از مجموعه‌ی پسر جهنمی نیز ساخته شده است که بازسازی قسمت اول است و داستان و جهانی متفاوت از کار های دل تورو دارد.
در این یادداشت به ترتیب به نقد سه فیلم پسر جهنمی خواهیم پرداخت.

پسر جهنمی-قسمت اول

۱. نازی های شیطان با همکاری کشیش روس

از ابتدای فیلم، ما با نیرو های متفقین وارد جنگ با دشمن نازی می‌شویم. نازی ها در حال باز کردن یک دریچه به جهان موازی هستند و می‌خواهند شیاطین را احضار کنند. رابطه‌ی نازی ها با علوم غریبه، از بحث های پر دامنه بوده است و موافقین و مخالفینی دارد. اما این حجم از شواهد، می‌تواند این گمان را تقویت کند که هیتلر واقعا با عده‌ای اهل علوم غریبه، مرتبط بوده است؛ اما شاید نتوان ادعای بعضی را که گفته‌اند هیتلر با قدرت خود تسلط بر ارواح انسان ها پیدا می‌کرد و این ویژگی را به علوم غریبه ربط می‌دهند، با قطعیت پذیرفت.

به هر حال ارتباط نازی ها با اهالی علوم غریبه، یا ارتباط انگلیسی ها با بعضی شیطان‌پرستان معروف، خالی از واقعیت نیست. پسر جهنمی نیز بر این ارتباط، البته به گونه‌ای اغراق شده، تاکید دارد. راسپوتین، کشیش تزاری روس نیز در جبهه‌ی شیطان حضور دارد تا در فیلم کلیشه‌ی دشمن روس و نازی تکمیل شود. در مورد راسپوتین نیز شایعات زیادی وجود دارد و عده‌ای برای وی قدرت هایی ماورائی قائل بوده‌اند.

۲. جهان موازی شیطانی

مضمون جهان موازی شیطانی را که در سریال چیز های عجیب و غریب هم وجود داشت. این نگاه کابالیسمی به جهان غیب، در پسر جهنمی نیز موجود است. اگر دریچه‌ای از آن جهان باز شود، فقط شیاطین به جهان ما می‌آیند! گویا مَلَک یا فرشته اساسا وجود ندارد. در حالی‌که بر فرض اگر چنین اتفاقی بیافتد، نیرو های خیر بسیار بیشتر از نیرو های شر بوده و این جدال به نفع نیرو های خیر خواهد بود.

۳. هل بوی، پسری از جهنم

در ابتدای فیلم، پسر جهنمی از جهان موازی شیطانی پایین می‌آید. وی با شاخ های قوچی و بدنی به رنگ قرمز، دقیقا نمایان‌گر شیطان است. این شیطان تحت تربیت یک مسیحی معتقد قرار گرفته و در آینده نیز منجی انسان ها خواهد بود.

این شکل خاص از شیاطین، در بین جنیان به شاخ قوچی ها معروف هستند و اینکه هالیوود با این صراحت، شیطان‌گرا بودن خویش را فریاد می‌زند، جای تامل بسیار دارد. پسر جهنمی شخصیتی شوخ‌طبع، بامزه و قدرتمند است. برای بینندگان جمع قدرت و طنازی، بسیار جذاب است.

۴.انسان شیطان‌صفت، خطرناک‌تر از جنیان!

یکی از شعار های پر تکرار در آثار گیرمو دل تورو، انسان های شیطان‌صفت و جنیان مظلوم است. در پسر جهنمی نیز دقیقا همین شعار را می‌بینیم. انسان ها با اتحادی که با پسر جهنمی، یک ساحره و موجودات دیگر جنی دارند، سعی دارند با شیاطین دیگر، از جمله راسپوتین که یک انسان است، مقابله کنند.

این پیام بسیار مهم است، اتحاد انسان با جن برای مقابله با باقی انسان ها.
گویا پسر جهنمی که یک شیطان است، بیشتر برای ما مفید است تا همنوع های خودمان!

۵.پسر جهنمی و پایان جهان

نگاه شیطان‌گرایانه، در تمام فیلم جاری است. تا جایی که در فیلم صراحتا گفته می‌شود پسر جهنمی در پایان جهان را نابود خواهد کرد. اما باز هم شخصیت های فیلم طرف پسر جهنمی، نابودگر این جهان می‌ایستند! این اتفاق در قسمت دوم نیز رخ می‌دهد. یعنی فیلمساز با جذاب نشان دادن پسر جهنمی، ما را متقاعد می‌کند که جهان با مردم ناسپاسش، همان بهتر که بدست پسر جهنمی نابود شود.

همچنین همکار پسر جهنمی نیز یک زن جادوگر یا سورسِرِس (Sorceress) است. سورسرس یعنی جادوگری که ذاتا قدرت هایی را دارد و باید با یادگیری کنترل آن، انرژی خود را جهت‌دهی کند. هر چند باز هم در فیلم جادوگری به صورت اغراق شده و کاملا ویران‌گر ترسیم شده است. اما درواقع، جادوگر با منت‌کشی و پرستش شیاطین، قدرت های نازلی همچون پیدا کردن شیئ گم شده پیدا می‌کند و اصلا با این روش های جادویی، نمی‌توان چنین قدرت هایی را پیدا کرد.

۶. هالووین، آیین شیطان

در یک سکانس از پسر جهنمی، ما هل بوی را می‌بینیم که بین مردم راه می‌رود. در خیابان به مناسبت هالووین، مردم ماسک های خاصی به چهره زده‌اند.هل بوی نیز چون چهره‌ی شیطانی‌اش شبیه به ماسک است، بین مردم عادی جلوه می‌کند. گویا آن ماسک ها نیز طبیعتی شیطانی دارند که پسر جهنمی، در بین آن ها چهره‌ای عادی دارد.

شیطانی بودن ریشه های هالووین را در مقاله‌ای مجزا، توضیح داده‌ایم. پسر جهنمی نیز هنرمندانه نشان می‌دهد که در هالووین، مردم لباس شیاطین را می‌پوشند و هالووین، یک مراسم فانتزی و تخیلی نیست.

۷. پایان پسر جهنمی یک، پیروزی شیطان بر شیاطین

باید دقت شود که در نگاه صحیح، هم انسان می‌تواند شیطان باشد و هم جن. زیرا شیطان یعنی موجودی که خود و دیگران را از خداوند دور می‌کند. پس هر انسانی نیز می‌تواند شیطان باشد. از طرفی جنیان نیز به دلیل اراده و اختیاری که دارند، می‌توانند مرتکب اعمال شیطانی شوند. به همین علت شیاطین، هم انسانی هستند و هم جنی.

البته تمام جنیان و انسان ها می‌توانند در هر لحظه‌ای و بعد از هر گناهی، با توبه دوباره به آغوش خداوند بازگردند. مثلا ابلیس لعین نیز می‌تواند همین الآن توبه کند، اعمال قبلی را جبران کند و خود را در دامان الهی بیاندازد. اما بدلیل خودگرایی، هواپرستی و استکبار و خودبزرگ‌بینی، چنین نمی‌کند. یعنی هر یک از انسان ها و جنیان، می‌توانند با اعمال خود، به پاکی مطلق و خلوص و کمال و لذت بی‌نهایت برسند. یا خود را هلاک کنند.

این نکته از این جهت مهم است که پسر جهنمی از کودکی، پسر جهنمی است! در صورتی که جنیان نیز مثل انسان ها، با اختیار خود دینداری یا بی‌دینی را انتخاب می‌کنند. یعنی بخصی از جنیان موجوداتی پاک و الهی هستند و بعضی نیز شیطانی و خبیث. اما در فیلم با یک نگاه جبرگرایانه، پسر جهنمی موجودی شیطانی به دنیا آمده و تقدیرش این است که دنیا را نابود کند!

 

این نگاه از اساس باطل است و هر موجودی هر وقت که اراده کند، می‌تواند به اختیار خود مسیر صحیح را انتخاب کند و با توبه، از اعمال منفی خویش به سمت خداوند، بازگردد.

در پایان پسرجهنمی یک، هل بوی دشمنان را از بین می‌برد و البته با کمک یک صلیب، هویت خود را پیدا کرده و شیاطین دیگر را احضار نمی‌کند. همچنین هل بوی یک موجود را با گردنبند یک قدیس، زنده می‌کند. اما باید دقت شود که این صلیب یا گردنبند، نمی‌تواند بیان‌گر الهی بودن فیلم باشد. زیرا در فیلم محوریت با این شیطان بوده است و ما چیزی به جز یک نماد خشک و خالی از مسیحیت نمی‌بینیم.

یعنی گفتمان شیطان‌گرایی بر فیلم غالب است و این نماد ها نباید باعث سوء برداشت ما از فیلم شود. زیرا راسپوتین که خود یک کشیش است، زیر مجسمه‌ای شبیه به مجسمه‌ی سنت پیتر، این اعمال شیطانی را انجام می‌دهد! پس طبیعتا فیلم مدافع مسیحیت نیست.

نقد و بررسی پسر جهنمی ۲

در قسمت دوم پسر جهنمی، ساخته‌ی گیرمو دل تورو، تقریبا تمام موارد تحلیل در پسر جهنمی یک، تکرار می‌شود. در ادامه به نکات جدیدی که در این فیلم وجود دارد، اشاره می‌کنیم.

۱. شهر زیر زمینی جنیان

در پسر جهنمی دو، هل بوی و دوستانش وارد جهان زیرین می‌شوند. جایی که موجودات عجیب و غریب زیادی در حال زندگی هستند. مکانی شبیه به بازار که این موجودات زیرزمینی، مایحتاج خود را از اینجا تامین می‌کنند. این موجودات از چشم مردم عادی پنهان هستند. پسر جهنمی نیز به کمک یک عینک غیب‌بین، می‌تواند سیرت یک موجود زیرزمینی انسان‌نما را ببیند.

این جهان اشاره به جهان موازی جنیان دارد. در نقد قسمت قبلی گفته شد که جنیان همچون ما انسان ها، خوب و بد دارند. اما جنیان حق‌جو و درست‌کار، معمولا مایل به ارتباط با انسان ها نیستند و در جهان موازی، زندگی می‌کنند. اما جنیان دیگر ممکن است در ظاهر گربه، مار و… خود را بر ما ظاهر کنند تا ما آن ها را نشناسیم. همچنین جنیان شیطان‌صفت ممکن است قصد حضور در این جهان را داشته باشند، هر چند با رعایت دستورات الهی، به هیچ وجه نمی‌توانند در زندگی ما حضور پیدا کنند. اما با ارتکاب به گناهان، حضور آن ها ممکن می‌شود.

فیلم نیز اشاره به توانایی تغییر ظاهر جنیان دارد. جهان زیرین نیز جهان جنیان است. اما باید دقت شود جنیان، ذاتا از انسان ها ضعیف‌تر هستند و انسانی که کمی اهل ریاضت های شرعی، نماز شب های طولانی، گریه‌ی نیمه شب، طهارت درون و… باشد، از جنیان جلوتر است و قدرت های الهی بیشتری پیدا می‌کند.

لذا باید دقت شود ما انسان ها از جنیان قوی‌تر هستیم. از این باب، ارتباط با این موجودات به ضرر انسان هاست، اما برای جنیان که در مقایسه‌ی با ما، مثل موجودات کودن هستند، جذاب است. از طرفی باید دقت شود که موجودات غیبی، فقط جنیان نیستند و ملائکه و فرشتگان نیز در جهان غیب حضور دارند. این موجودات بسیار زیبا، جذاب و پاک هستند. یعنی باز هم پسر جهنمی نگاه ناقصی به جهان غیب داشته است.

۲. تمدن باستانی و شاهزاده‌ی سمپاتیک

شاهزاده‌ای باستانی با عمری چند هزار ساله، به دنبال فعال‌سازی ارتش طلایی است تا تمدن انسان ها را نابود و موجودات باستانی را حاکم کند. از طرفی انسان ها، افرادی ناسپاس بازنمایی می‌شوند. به همین علت، مخاطب بیشتر با شاهزاده همراه است تا انسان ها.

۳.ناجی انسان ها، جنیان هستند!

در قسمت دوم نیز نجات‌دهنده‌ی مردم، پسر جهنمی و رفقای عجیب و غریبش هستند. در کنار این، در فیلم پسر جهنمی صراحتا گفته می‌شود که پسر جهنمی جهان را نابود خواهد کرد. اما دوستان وی بین تمام جهان و پسر جهنمی، دوستشان را انتخاب می‌کنند.

یعنی ارزش جان میلیارد ها انسان، کم‌تر از پسر جهنمی است. دقت کنید که مخاطب نیز با قهرمانان فیلم همذات‌پنداری دارد و کاملا حس بی‌ارزش بودن انسان ها در وجود مخاطب شکل می‌گیرد.

جمع‌بندی پسر جهنمی یک و دو

به صورت کلی، پسر جهنمی با برجسته کردن یک جن، سعی دارد به دروغ جنیان را از انسان ها برتر جلوه دهد. در این بین نیز با ترسیم کردن موجودات مختلف غیبی، کاملا ما را با جهان غیب، البته به صورت ناقص و تحریف شده، آشنا می‌کند. حتی در فیلم شاهد رب النوع درخت نیز به صورت جسمانی هستیم که تخیلی جالب، اما خلاف واقع است.

در نقد فیلم های پسر جهنمی باید دقت شود که حقائق به صورت اغراق شده و مُحَرَّف (تحریف شده) ارائه می‌شود. لذا حتما دقت کنیم که مبانی فکریمان را از فیلم های هالیوودی نگیریم.
اما پسر جهنمی، نسخه‌ی دیگری نیز دارد که جدیدا بازسازی شده است. در ادامه به نقد و بررسی این نسخه خواهیم پرداخت.

پسر جهنمی ۲۰۱۹

حدود ده سال پس از پسر جهنمی های دل تورو، مایک مگنولا هل بوی جدیدی را عرضه کرد. این فیلم با بودجه‌ی پنجاه میلیون دلاری، تنها توانست ۵۵ میلیون دلار بفروشد و مخاطبین زیادی را جذب نکرد.
این فیلم درواقع اقتباسی جدید از پسر جهنمی است، با بازیگرانی جدید و ربطی به هل بوی های دل تورو، ندارد.
بعضی از نکاتی که در قسمت های قبل بود، در این قسمت نیز وجود داشت. اما به نکاتی که در این قسمت برجسته‌تر یا جدید بود، خواهیم پرداخت.

۱. انجمن اوزیریس

در فیلم پسر جهنمی، ما با گروهی آشنا می‌شویم به نام انجمن اوزیریس. این انجمن قرن هاست که هیولا ها را شکار می‌کند و لباس هایی شبیه به لباس فرقه های مخفی دارند. در ادامه نیز این انجمن قصد نابودی پسر جهنمی را دارد.

اما جالب است که در واقعیت، انجمنی به این نام با این اوصاف، وجود ندارد. بلکه انجمن اوزیریس نام یک گروه افراد همجنس‌باز است که مدافع و مروج گفتمان شیطانی lgbtqia+ هستند!

این تناظرسازی به نظر می‌رسد هدف خاصی ندارد و صرفا برای طنز و مزاح، این نام انتخاب شده است. شاید با این هدف که مخاطب نسبت به فرقه های مخفی حساسیت خود را از دست بدهد و این پدیده‌ی شوم را شوخی قلمداد کند و نداند که بسیاری از رییس جمهوری های امریکا، از جمله بنجامین فرانکلین و جورج واشنگتن، ماسون بودند! اگر هم چنین سخنی را شنید یاد این فیلم بیافتد و با تمسخر از کنار این حقیقت تلخ و مهم، بگذرد.

۲. نیموئه، مرلین و پادشاه آرتور

درباره‌ی مرلین، جادوگر افسانه‌ای، نقل های متعدد متفاوتی وجود دارد. عده‌ای گفته‌اند وی یک نقال و نوازنده بوده است و عده‌ای وی را جادوگر و حکیم دانسته‌اند.

در بعضی منابع نیز گفته شده است که مرلین، به پادشاه آرتور کمک می‌کند تا شمشیر افسانه‌ای اِکسکالیبِر را از درون سنگ بیرون بکشد. شاه آرتور نیز با انجام دادن این کار، لایق پادشاهی می‌شود. گفته شده است مرلین توسط نیموئه، جادوگری دیگر، در تله افتاده و زندانی می‌شود.
(The encyclopedia of witches, witchcraft and wicca, rosemary ellen guiley, p230)

در فیلم پسر جهنمی، پسر جهنمی از نسل پادشاه آرتور است، با کمک جادوگری که زنده می‌شود، شمشیر را از سنگ بیرون نمی‌کشد. اما در ادامه‌ی فیلم می‌بینیم که با وسوسه‌ی نیموئه، شمشیر توسط پسر جهنمی بیرون کشیده می‌شود. یعنی نسل بعدی پادشاهی، به پسر جهنمی رسیده است که نیمه شیطان و نیمه انسان است!
اسطوره‌ی نیموئه و مرلین نیز در فیلم برعکس شده است.

۳.پسر جهنمی، قدرت‌نمایی شیطان

در پایان فیلم در سکانس هایی تکان‌دهنده، شاهد آخرالزمان شیطانی هستیم. وقتی پسر جهنمی شمشیر اکسکالیبر را از سنگ بیرون می‌کشد، شاخ هایش رشد کرده و تاجی از آتش بر روی سرش ظاهر می‌شود. همچنین نیرو های جهنمی از درون زمین آزاد شده و مردم را به طرز فجیعی قتل عام می‌کنند.

اما پسر جهنمی با راهنمایی روح پدرش، از نابودی جهان دست می‌کشد. این یک قدرت‌نمایی تمام عیار برای شیطان است. شیطان به قدری قدرتمند است که می‌تواند انسان ها را در چشم به هم زدنی تکه تکه کند. اما با بزرگواری شیطان، ما به ادامه‌ی زندگی خود و نابود نشدن جهان، امیدوار می‌شویم!

این نگاه شیطان‌گرایانه در پایان فیلم، چهره‌ی دیگری می‌گیرد. در دیالوگی بین پسر جهنمی و الگویش که قاتل نازی ها بوده، به وی گفته می‌شود که پسر جهنمی باید خود را برای جنگ با «اون بزرگه» آماده کند. اینکه منظور از این شخصیت، شیطان بزرگ‌تر است یا یک شخصیت الهی که قرار است در مقابل پسر جهنمی بایستد، مشخص نیست.

اما به هر حال منجی انسان ها، پسر جهنمی خواهد بود! کسی که در این فیلم گفته می‌شود حاصل ازدواج یک زن انسانی با یک شیطان شبیه به بافومت است!

جمع‌بندی:

به صورت کلی مجموعه فیلم های پسر جهنمی، با جذاب جلوه دادن یک شخصیت شیطانی را جذاب نشان دهد. پسر جهنمی تنها امید انسان هاست؛ انسان هایی که ارزش او را نمی‌فهمند و جانشان به اندازه‌ی او، نمی‌ارزد. دوستان وی نیز از قماش خودش بوده و عجیب و غریب هستند.

این حد از شیطان‌گرایی در هالیوود، بدون پرده نشان دهنده‌ی باطن کابالیستی این صنعت رویاسازی است. بهتر است دقت کنیم که چه رژیم رسانه‌ای را برای خود و خانواده‌یمان انتخاب می‌کنیم.

همچنین باید دقت کنیم که شیطان در زندگی و تصمیم‌سازی های ما، موثر است. شیاطین جنی مثل فیلم های هالیوودی، قدرت خارق العاده ندارند. در ظاهر هم معمولا به ما حمله نمی‌کنند. اما در باطن، در ذهن و فکر ما، وسوسه می‌کنند. یعنی افکاری که به ذهن ما خطور می‌کند، بخشی از آن، تحت تاثیر شیاطین است. به همین علت باید دقت کنیم که به خصوص اگر هنرمند هستیم، هر آنچه که به ذهن و تخیلمان می‌رسد را منتشر نکنیم. همانطور که وقتی یک انسان در مقابل شما باشد، می‌تواند با حرکت دست خود، تصویر جدیدی برای شما بسازد، شیاطین نیز در ذهن ما می‌توانند تصویر بسازند و اطلاعات ایحاد کنند.

به همین علت گاهی گفته می‌شود در حرم های مطهر ائمه علیهم السلام، بعضی از افراد دچار وسوسه می‌شوند و حرف های کفرآلودی به ذهنشان می‌رسد. این همان وسوسه های شیطان است که می‌خواهد تمرکز و توجه ما را از خدا بگیرد.

پس باید دقت کنیم که هر چند شیطان از ما پست‌تر است و قدرت هالیوودی ندارد، اما می‌تواند ما را وسوسه کرده و افکار شیطانی به ذهن ما القاء کند. به همین علت اگر افراد از مناسک و آداب دینی دور شوند و مثلا نماز نخوانند، نجس و پاکی را رعایت نکنند، موسیقی های حرام گوش دهند، حیوانات آلوده‌ای مثل سگ حضور داشته باشد و… فرشتگان از خانه‌ی آن ها دور می‌شوند.

در جایی که فرشتگان نباشند، شیاطین به راحتی نفوذ کرده و وسوسه ها شدیدتر خواهد شد. یکی دیگر از عوامل حضور شیاطین نیز پخش همین فیلم های کفرآلود هالیوودی است. پس به صورت کلی شیاطین دشمنان ما هستند و ما نیز باید از آن ها دوری کنیم.‌ اما ترس از این موجودات معنا ندارد و با انجام دادن دستورات دینی، می‌توانیم حضور آن ها را به حداقل برسانیم.